Dział etnograficzny był jednym z podstawowych i wiodących działów
merytorycznych powstałego w 1909 r. Muzeum Ziemi Kujawskiej we Włocławku.
Losy zbiorów etnograficznych były ściśle powiązane z dziejami tej
placówki, która bardzo ucierpiała podczas ostatniej wojny. Po 1945
r. zbiory gromadzone były niemal od podstaw, a przez długie lata
jedyną ekspozycją stałą w zakresie etnografii była izba kujawska
oraz galeria zabytkowej rzeźby ludowej w budynku głównym Muzeum przy
ul. Słowackiego.
Sytuacja zmieniła się na lepsze, gdy siedzibą Muzeum
Etnograficznego został XIX-wieczny spichrz zbożowy, adaptowany na
potrzeby ekspozycji stałych oraz pomieszczeń magazynowych. Przy spichrzu
dobudowano rozległe zaplecze z pomieszczeniami na pracownie i biura
oraz salą wystaw czasowych i biblioteką. 10 października 1986 r.
w nowo oddanym budynku Muzeum Etnograficznego udostępniono zwiedzającym
ekspozycję stałą Kultura ludowa Kujaw i ziemi dobrzyńskiej - wybrane
zagadnienia. Zaprezentowano wiodące działy gospodarki podstawowej (
rolnictwo, hodowla, rybołówstwo), charakterystyczne dla obu regionów
rzemiosła (garncarstwo, kowalstwo, kołodziejstwo, bednarstwo, plecionkarstwo
i ciesielstwo). W ostatniej z sal zaaranżowano izbę kujawską, izbę
dobrzyńską - z zaakcentowaniem "świętego ołtarzyka"; pokazano stroje
kujawskie, zabytkową ludową rzeźbę sakralną oraz rekwizyty związane
z żywą do dziś obrzędowością zapustną. Ekspozycja, w niezmienionym
kształcie, istnieje do dziś.
Nowe warunki lokalowe stworzyły dogodniejsze warunki
pracy merytorycznej i popularyzatorskiej. Sprecyzowane zostały główne
kierunki działania w zakresie dalszego gromadzenia zbiorów, ich naukowego
opracowania, głównie w postaci wydawanych katalogów zbiorów i monografii
artystów ludowych z pełnym opracowaniem twórczości. Przedsięwzięciom
towarzyszyły wystawy, bowiem popularyzacja własnych zbiorów muzealnych
stała się priorytetowym zadaniem placówki. Świadczyć może o tym fakt,
że spośród 46 wystaw czasowych aż 20 zrealizowano całkowicie lub
częściowo w oparciu o własny zbiór zabytków, wg scenariuszy opracowanych
przez pracowników placówki. Jednocześnie oferta wystaw czasowych
została wzbogacona o prezentacje tzw. małych ojczyzn, a więc innych
grup etnograficznych, niekiedy etnicznych czy wyznaniowych (Łemkowie)
. Dużym powodzeniem cieszy się cykl wystaw egzotycznych, ukazujących
bogactwo i odmienność kultur odległych w czasie (Sztuka starożytnego
Meksyku) i przestrzeni geograficznej (Sztuka Czarnej Afryki, Sztuka
Indii). Ten ostatni cykl, zwłaszcza dziś, w dobie nasilających się
napięć na tle rasowym, kulturowym czy wyznaniowym wydaje się być
szczególnie istotny. Uczy bowiem tolerancji w patrzeniu na odległe
kultury, które z perspektywy naszej własnej tradycji mogą wydawać
się nie tylko obce, ale też zupełnie niezrozumiałe.
Wypada jednak podkreślić, że nadrzędnym celem placówki
jest stałe przypominanie korzeni rodzimej tradycji w całym bogactwie
kulturowych odniesień, w zakresie kultury materialnej i duchowej.
Realizowane jest to poprzez cykl imprez folklorystycznych. Zapraszane
są zespoły wiejskie, które w inscenizacjach przypominają dawne zwyczaje,
obrzędy, codzienne zajęcia wiejskie i odchodzące wartości, takie
jak szacunek dla osób starszych czy poświęconych przedmiotów. Żywa
jest w tych przedstawieniach gwara kujawska, wszechobecny strój regionalny,
często rozbrzmiewają muzyka i śpiew. Bywają spotkania, w których
akcent kładziony jest właśnie na taniec i zabawy. Tematyka imprez
wiąże się z przebiegiem roku liturgicznego w Kościele katolickim
oraz z cyklem następujących po sobie pór roku. Muzeum Etnograficzne,
które powstało jako oddział Muzeum Ziemi Kujawskiej i Dobrzyńskiej
we Włocławku, jest też zapleczem merytorycznym dla rozwijającego
się skansenu w Kłóbce. Pracownicy działu etnograficznego opracowują
scenariusze wnętrz skansenowskich i przygotowują imprezy folklorystyczne.
Pomóż w rozwoju naszego portalu