Trwa Wielki Jubileusz 2000 Chrześcijaństwa. W każdej diecezji są świątynie, w których po spełnieniu odpowiednich warunków można uzyskać odpust zupełny. "Niedziela Sosnowiecka" rozpoczyna prezentację 15 kościołów wyznaczonych przez bp. ordynariusza Adama Śmigielskiego SDB do miana świątyń jubileuszowych.

Świątynia katedralna jest kościołem biskupim, matką wszystkich kościołów diecezji. W katedrze w sposób duchowy gromadzi się cały Kościół diecezjalny. Jako najważniejsza świątynia w diecezji jest znakiem jedności Kościoła lokalnego z Chrystusem.

Na kartach historii 100-letniej świątyni zapisało się wiele wydarzeń. Były one związane z życiem parafii w trudnym okresie międzywojennym, czasem wojennym i powojennym. Parafia borykała się z takimi problemami, jakie miało społeczeństwo. Na trwałe zapisały się dramatyczne obchody milenijne z 1967 r., które były brutalnie zakłócane przez ówczesne władze. Z kolei piękną kartą jest nadanie w 1992 r. przez Jana Pawła II w momencie utworzenia diecezji sosnowieckiej kościołowi Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny godności katedry. Zaś w 1999 r. Kongregacja ds. Kultu Bożego i Dyscypliny Sakramentów, na mocy specjalnych uprawnień udzielonych jej przez Jana Pawła II, ogłosiła kościół katedralny bazyliką mniejszą.

Budowę świątyni rozpoczęto w 1893 r. W tym roku biskup kielecki Tomasz Teofil Kuliński poświecił kamień węgielny. Budowę bez większych trudności ukończono w 1899 r. 3 marca bp Kuliński erygował pierwszą sosnowiecką parafię, wydzielając ją z parafii Czeladź. Proboszczem został budowniczy świątyni ks. Roch Milbert. Uroczysta konsekracja odbyła się 8 sierpnia 1910 r. Ks. Milbert postanowił, że znajdzie się w niej cząstka żywej Polski. Wobec tego powstał pomysł, by w tym polskim mieście i polskiej świątyni zawrzeć jak najwięcej symboli religijnych i patriotycznych. I dlatego zwrócono się do Włodzimierza Tetmajera i Henryka Uziembły o ozdobienie ścian kościoła. Przez 3 lata, bez specjalnych rysunków, by szkice nie wpadły w ręce władz carskich, przedzierając się przez zieloną granicę Tetmajer zdobił pięknymi malowidłami ściany świątyni. Charakterystyczne jest to, że sceny biblijne wpisane są w chlubne wydarzenia z historii Polski. Połączenie dziejów Polski z historią Kościoła ujmuje najbardziej. Blasku polichromii nadają witraże, zaprojektowane przez prof. Jana Bukowskiego, a wykonane w krakowskiej firmie Żeleńskich, w latach trzydziestych.

Kościół jest wybudowany w stylu neoromańskim, wpisany w plan krzyża łacińskiego typu bazylikowego, z nawami bocznymi o połowę węższymi i niższymi od nawy głównej, z transeptem i dużym prezbiterium zamkniętym półkolistą absydą. Świątynia jest wybudowana z cegły przetykanej kamieniem, z frontowa wieżą, rozetą i wysokim hełmem. Wewnątrz sklepienie jest żebrowo-krzyżowe rozdzielone dwunastoma kolumnami. Zaś ściany nawy głównej, transeptu i prezbiterium zostały rozczłonkowane pilastrami, do których po bokach przylegają półkolumny. Do wnętrza świątyni prowadzi okazały, neoromański portal z typowymi schodkowymi uskokami i półkolistym tympanonem. Całość wnętrza ma charakter eklektyczny. Na szczególną uwagę zasługuje ołtarz główny. Renesansowy, bogato złocony, zbudowany w stylu manieryzmu francusko-niderlandzkiego. Ołtarz, wykonany przez rzeźbiarza Pawła Turbasa, jest kopią ołtarza z kościoła Bożego Ciała w Krakowie z 1634 r. Posiada monumentalną architektoniczną nastawę. Ornamenty, gzymsy, kolumienki, rzeźby wypełniają szczelnie powierzchnię wielokondygnacyjnego ołtarza, wspierającego się na zwężających się u dołu cokołach. Na attyce umieszczono postacie aniołów. Między kolumnami ustawiono figury patronów Polski: św. Wojciecha i św. Stanisława BM. Wzrok również przykuwa tabernakulum. Ustawione na mensie ołtarza, z płaskorzeźbą baranka na drzwiczkach, zwieńczone w kształcie draperii, z dwoma aniołkami w postawie modlitewnego skupienia. Najważniejsze jednak w ołtarzu jest samo malowidło przedstawiające Wniebowzięcie Najświętszej Maryi Panny, wykonane przez Włodzimierza Tetmajera.

W katedrze znajdują się cztery boczne ołtarze, z których najmniejszy, w kaplicy Matki Bożej Różańcowej, ma swój renesansowy pierwowzór. Ołtarz ten posiada bogatą architektonicznie nastawę. W centralnym miejscu znajduje się obraz Matki Bożej z Dzieciątkiem, adorowanej przez św. Antoniego i św. Teresę. Dwa następne, neobarokowe, poświęcone są Matce Bożej Nieustającej Pomocy oraz patronce służących św. Zycie. Dodać należy, że w parafii od wielu lat działa kuchnia dla ubogich nazwana właśnie od imienia patronki św. Zyty. Podobnie neobarokowy wygląd miał czwarty ołtarz - Jezusa Ukrzyżowanego.

Z prawej strony świątyni na wysokości ambony znajduje się kopia rzeźby św. Piotra z bazyliki watykańskiej.

Św. Piotr trzyma w lewej ręce dwa klucze, prawą zaś błogosławi. Umieszczona na początku wieku rzeźba miała podkreślać katolickość miasta i świątyni. Potwierdzają to przekonanie słowa św. Ambrożego wyryte na postumencie: "Gdzie Piotr Święty, tam prawdziwy Kościół Chrystusowy".

Na uwagę zasługują również stacje Drogi Krzyżowej oraz 50-głosowe organy pochodzące z krakowskiej firmy Biernackich. Pod prezbiterium znajduje się kościół dolny, czyli charakterystyczna dla romańskich budowli krypta w stylu eklektycznym. W ostatnim czasie, staraniem ks. prepozyta Wacława Wicińskiego, wygospodarowano w krypcie dziesięć pomieszczeń na grobowce dla biskupów, jak to ma miejsce w każdej katedrze.

Jedną z najbardziej cennych pamiątek znajdujących się na placu kościelnym jest kapliczka powstańcza, upamiętniająca bitwę stoczoną z oddziałami carskimi na terenie Sosnowca w lutym 1863 r. Zniszczoną podczas działań wojennych w czasie I wojny światowej odtworzono w 1930 r. Nieco dalej umieszczono figurę Chrystusa z krzyżem. Jest to kopia znanej rzeźby z kościoła Świętego Krzyża z Warszawy. W świątyni cały czas trwają prace konserwatorskie. Mimo że wiele cennych zabytków odnowiono, jest jeszcze wiele do zrobienia.