Po utworzeniu diecezji rzeszowskiej powstało w Rzeszowie szereg nowych instytucji kościelnych, właściwych tej jednostce administracyjnej. Wśród nich poczesne miejsce, choć obecnie tylko prestiżowe, zajmuje Kapituła katedralna, czyli wspólnota duchownych, prałatów i kanoników, powołana do sprawowania i uświetniania służby Bożej, celebrowanej w kościele katedralnym.
Kapituła rzeszowska erygowana została dekretem Stolicy Apostolskiej, wydanym przez Kongregację ds. Duchowieństwa 22 lutego 1993 r., czyli już w pierwszym roku istnienia diecezji. Nie przełożyło się to jednak na utworzenie w tym czasie kolegium Kapituły katedralnej. Nastąpiło ono dopiero kilka lat później, 6 stycznia 2000 r., na mocy decyzji bp. Kazimierza Górnego. Wtedy to do grona Kapituły katedralnej powołani zostali: ks. Stanisław Bełza - proboszcz rzeszowskiej parafii farnej, ks. Jerzy Buczek - rektor Wyższego Seminarium Duchownego, ks. Ireneusz Folcik - proboszcz parafii pw. św. Józefa w Rzeszowie, ks. Andrzej Garbarz - dyrektor Instytutu Teologiczno-Pastoralnego im. bł. J. S. Pelczara, ks. Władysław Jagustyn - proboszcz parafii pw. Świętego Krzyża w Rzeszowie, ks. Stanisław Mac - proboszcz parafii katedralnej, ks. Stanisław Potera - proboszcz parafii pw. św. Michała w Rzeszowie, ks. Stanisław Słowik - dyrektor Caritas Diecezji Rzeszowskiej, ks. Józef Stanowski - kanclerz Kurii Diecezjalnej, ks. Jan Szczupak - dyrektor Wydziału Duszpasterskiego Kurii Diecezjalnej, ks. Wiesław Szurek - wikariusz biskupi ds. formacji kapłańskiej, ks. Stanisław Zych - proboszcz parafii pw. Chrystusa Króla w Rzeszowie.
Nowo powołani kanonicy odbyli wkrótce, 12 stycznia 2000 r., pierwsze posiedzenie kapitulne, podczas którego dokonali wyboru władz statutowych. Prepozytem i penitencjarzem Kapituły został ks. St. Mac, dziekanem - ks. J. Szczupak, scholastykiem - ks. W. Szurek, sekretarzem - ks. J. Buczek, zaś skarbnikiem - ks. St. Potera.
Powyższe wydarzenia otworzyły drogę do uroczystej instalacji kanoników, która dokonała się w kościele katedralnym 19 stycznia 2000 r., w dniu patrona diecezji rzeszowskiej, św. Józefa Sebastiana Pelczara. W tym historycznym wydarzeniu uczestniczyli przedstawiciele przemyskiej Kapituły archikatedralnej, reprezentanci władz wojewódzkich i samorządowych.
Kapituła rzeszowska - jak większość tego typu instytucji - składa się z członków gremialnych i honorowych, którym niezależnie od rangi przysługuje tytuł kanonika. Kanoników gremialnych, czyli rzeczywistych jest dwunastu. Na ich czele stoi prepozyt. Kanonicy gremialni spośród reszty duchowieństwa wyróżniają się specjalnym strojem chórowym. Jest on wzorowany na stroju kanoniczym, jakiego używał św. J. S. Pelczar; stanowi go: czarna sutanna z guzikami i obszywkami koloru fioletowego, rokieta, biret z fioletowym pomponem, mantolet koloru czarnego obszyty fioletowym sznurkiem, łańcuch z dystynktorium w kształcie krzyża maltańskiego z podobizną św. J. S. Pelczara oraz pierścień. Strój ten obowiązuje kanoników podczas uroczystości kościelnych, zwłaszcza tych z udziałem biskupa.
Tworząc Kapitułę rzeszowską, nawiązano do starej i bogatej tradycji kapituł katedralnych. Instytucje te bowiem znane były już w starożytności chrześcijańskiej. Początkowo tworzyło je prezbiterium, czyli wspólnota kapłanów i diakonów miasta biskupiego, stanowiąca swoisty senat biskupa i wspomagająca go w spełnianiu czynności liturgicznych i w zarządzie diecezją. Z czasem ich pozycja jeszcze bardziej się umocniła. Przyczyniły się do tego przede wszystkim nadane im uprawnienia, m. in. prawo do zarządu diecezją w czasie wakansu stolicy biskupiej, udzielanie zgody na podejmowane przez biskupów decyzje, swoboda w administrowaniu majątkiem kapituły, a także - w pewnym okresie - prawo wyboru biskupów. Niestety, uprawnienia te oraz niezależność finansowa kanoników utrudniały biskupom sprawne zarządzanie diecezją. Zrodziła się więc myśl dokonania reformy samej instytucji kapituły. Zainicjował ją w XVI w. Sobór Trydencki. Podjęte wówczas działania, kontynuowane w ciągu wieków, doprowadziły do tego, że obecnie, na mocy Kodeksu Prawa Kanonicznego z 1983 r., rola kapituły zredukowana została tylko do czynności liturgicznych, a jej dawne uprawnienia administracyjne przejęły: Rada Kapłańska i Kolegium Konsultorów.
Mimo utraty dawnej pozycji Kapituła katedralna w dalszym ciągu odgrywa w życiu diecezji znaczną rolę, zaś przynależność do jej gremium dodaje prestiżu. Z tego też względu nadal cieszy się ona wśród duchowieństwa dość dużą popularnością.
Pomóż w rozwoju naszego portalu