Materiały przechowywane w archiwach kościelnych i państwowych nie tylko dokumentują wiele zagadnień z życia religijno-społecznego czy politycznego, lecz również wyjaśniają różne, często bardzo skomplikowane procesy i zjawiska historyczne. Stąd ogromna rola i znaczenie pracy profesjonalistów zajmujących się archiwistyką.
Jednym z najbardziej znanych i wybitnych archiwistów polskich, od lat pracujących w Stanach Zjednoczonych jest kapłan archidiecezji częstochowskiej ks. prał. dr Roman Nir. W 65. rocznicę jego urodzin Zakłady Naukowe w Orchard Lake oraz Instytut historii i Stosunków Międzynarodowych Uniwersytetu Szczecińskiego wspólnie opublikowały księgę jubileuszową pt: Historia i Archiwistyka. Dzieło firmowane przez Archiwum Państwowe oraz Polskie Towarzystwo Historyczne jest wyrazem uznania dla ogromnego dorobku naukowego ks. dr. R. Nira oraz jego badań w zakresie różnych problemów związanych z najnowszymi dziejami Polonii. W 1998 r. kard. Józef Glemp delegował ks. Nira do Naczelnej Dyrekcji Archiwów Państwowych jako przedstawiciela Konferencji Episkopatu Polski do spraw archiwów poza granicami kraju. Jubilat jest także laureatem Krzyża Kawalerskiego Orderu Zasługi RP nadanego mu przez prezydenta Lecha Wałęsę.
Należy podkreślić, że bogata problematyka prezentowanej tu księgi jubileuszowej ma charakter wielowątkowy. Tekst obejmuje liczne opracowania z dziejów Polski, artykuły naukowe dotyczące historii emigracji i Polonii, rozprawy oraz studia z zakresu archiwistyki, a także tematykę określoną jako „varia”.
Ks. Roman Nir zdobywał szlify naukowe w Polsce, w archiwach i bibliotekach uniwersyteckich, a także zakonnych w Warszawie, Krakowie i Lublinie. Od wielu lat jego artykuły ukazują się na łamach czasopism naukowych Instytutu Historii PAN w Warszawie, Towarzystwa Naukowego w Toruniu oraz Instytutu Badań Polonijnych Uniwersytetu Jagiellońskiego. Bibliografia prac ks. Nira obejmuje publikacje książkowe oraz kilkaset artykułów i recenzji. Jako dyrektor Archiwum Polonii w Orchard Lake ks. Nir zorganizował tam od podstaw profesjonalną placówkę naukowo-badawczą oraz skomputeryzował zbiory. Przez opracowanie inwentarzy i katalogów udostępnił zbiory naukowcom, studentom, dziennikarzom oraz różnym instytucjom z USA, Polski i z innych krajów. Należy dodać, że dzięki staraniom ks. Nira Archiwum w Orchard Lake w 1992 r. zostało włączone do Stałej Konferencji Muzeów, Archiwów i Bibliotek Polskich na Zachodzie.
Równocześnie ks. prał. R. Nir nie ogranicza się tylko do pracy naukowej. Jako kapłan prowadzi systematyczną pracę duszpasterską w parafiach polskich i amerykańskich na terenie metropolii detroickiej. Utrzymuje stały kontakt z duchowieństwem tej archidiecezji oraz z księżmi przybywającymi z Polski.
W uznaniu wybitnych zasług i osiągnięć ks. dr. Romana Nira w nieustannym ocalaniu archiwalnego dziedzictwa Polonii współautorzy księgi jubileuszowej zadedykowali mu swoje teksty. Również redakcja Niedzieli łącząc się z gronem przyjaciół i uczniów ks. R. Nira składa Dostojnemu Jubilatowi serdeczne życzenia zdrowia i sił do dalszego owocnego pełnienia zaszczytnej misji duszpasterza, archiwisty i historyka.