Minął już rok i kilka miesięcy, od kiedy rozpocząłem pasterską posługę w archidiecezji krakowskiej. Był to dla mnie intensywny czas poznawania z bliska niezwykle bogatej rzeczywistości życia archidiecezji, nie tylko jej struktur centralnych, jak Kuria, Seminarium czy Papieska Akademia Teologiczna, ale także poszczególnych parafii, zgromadzeń zakonnych męskich i żeńskich, ruchów i wspólnot kościelnych oraz rodzin i konkretnych osób. Przez całe moje kapłańskie życie starałem się być jak najbliżej spraw Kościoła krakowskiego. To zawsze był i jest mój Kościół. Jednocześnie mam świadomość, że podczas ponad 26-letniej posługi u boku Ojca Świętego Jana Pawła II w Watykanie wyrosło nowe i bardzo liczne pokolenie kapłanów w naszej archidiecezji. (…)
Tematem programu duszpasterskiego Kościoła w Polsce w nowym roku kościelnym są słowa: „Przypatrzmy się powołaniu naszemu!” (1 Kor 1, 26). Starając się odczytać te słowa w kontekście rzeczywistości Kościoła krakowskiego, dochodzimy do wniosku, że naszym szczególnym charyzmatem i powołaniem jest głoszenie światu Bożego Miłosierdzia. Jest to program nam dany i zadany! To przecież w naszej archidiecezji, w Łagiewnikach, zapaliła się iskra Bożego Miłosierdzia, przekazana całemu Kościołowi, całemu światu przez św. Siostrę Faustynę. Ta iskra roznieca ogień i żar miłości, która ogrzewa serca, oczyszcza je, oświeca drogę, wskazuje kierunek. Łagiewniki stały się światowym centrum, do którego z roku na rok przybywa coraz więcej pielgrzymów z całego świata. Ten szczególny genius loci powinien być wpisany w stały program duszpasterski Kościoła krakowskiego. Jest to w pewnym sensie dziedzictwo sługi Bożego Jana Pawła II, który przez beatyfikację i kanonizację Siostry Faustyny, a także przez ustanowienie święta Miłosierdzia Bożego i uroczysty akt zawierzenia świata Bożemu Miłosierdziu przekazał nam nadzwyczajny dar, a jednocześnie postawił przed nami jasne zadanie. (…)
Z osobistego doświadczenia wiem, że na ogół na wysokim poziomie prowadzone jest w naszej archidiecezji dzieło katechizacji na różnych poziomach. Zdaję sobie sprawę z ogromnego poświęcenia wszystkich zaangażowanych w to dzieło - księży, osób zakonnych i świeckich. Im wszystkim należy się nasza wdzięczność. Cieszę się, że katechizacja wpisała się na trwałe w rzeczywistość polskiej szkoły. Doświadczenia kontaktów z dyrekcją szkół i gronem nauczycielskim są bardzo pozytywne. Dopełnieniem katechizacji szkolnej są spotkania w parafii, przygotowujące do sakramentów. Dołóżmy wszelkich wysiłków, aby zajęcia te pogłębiały wiarę naszej młodzieży.
Trudniejszym polem działania jest duszpasterstwo akademickie. Pomimo wielkiego wysiłku duszpasterskiego zaangażowanych w tej dziedzinie owoce są skromniejsze. Dostrzegamy mniejszy udział studentów w naszych ośrodkach duszpasterstwa akademickiego. Znaczna część studentów opuszcza miejsce studiów od piątku do niedzieli, bo powraca do swoich domów. Trzeba więc zwrócić uwagę na studiującą młodzież we wszystkich parafiach w Krakowie i poza Krakowem. Przyszłość naszego narodu zależeć będzie w dużej mierze od formacji duchowej elit. Jeżeli ich nie uformujemy w duchu Ewangelii, w duchu nauki społecznej Kościoła, w duchu służby, zabraknie nam wszystkim ludzi kompetentnych do podjęcia służby i do wzięcia odpowiedzialności za dobro wspólne w życiu gospodarczym, społecznym i politycznym, w wymiarze lokalnym i ogólnopolskim. Sami zdajemy sobie sprawę w tych latach, jak bardzo są nam potrzebni światli, odpowiedzialni, przejrzyści chrześcijanie w Sejmie, w Senacie, w kręgach władzy, by służyli bezinteresownie innym. Ale takich ludzi musimy wychowywać, musimy inwestować w ich ludzką i chrześcijańską formację. Nowe czasy niosą ze sobą nowe wyzwania. Nie mamy gotowych recept. Nie pozostaje nam nic innego, jak wspólnie szukać nowych dróg, nowych sposobów docierania do człowieka.
Drodzy Księża! W tym miejscu chciałbym się zwrócić do Was w sprawie ruchów i stowarzyszeń oraz grup apostolskich, szczególnie Ruchu Światło-Życie, Katolickiego Stowarzyszenia Młodzieży i Akcji Katolickiej. Proszę, aby parafie otwierały się na te grupy, ponieważ one mogą przyczynić się do ożywienia naszych wspólnot parafialnych i pogłębienia wiary. Grupy te są dla nas bardzo ważne również dlatego, że w nich rodzą się powołania kapłańskie. A wiemy, że sytuacja w tej dziedzinie nie jest najlepsza. Zaczyna ubywać powołań. Są dekanaty, które nie mają ani jednego kleryka. Ruchy i grupy apostolskie stwarzają warunki do pogłębiania życia duchowego młodzieży, a tym samym sprzyjają rozwojowi powołań.
Zdajemy sobie dobrze sprawę, że warunkiem sine qua non odnowy Kościoła i realizacji jakichkolwiek programów duszpasterskich jest odnowa życia kapłańskiego. Chodzi o stały proces dojrzewania do świętości, stawania się świętym, a więc coraz głębszego otwierania się na rzeczywistość Boga. (…)
I na koniec jeszcze jeden trudny problem - sprawa tzw. lustracji. Problem ten dotknął nas głęboko i skrzywdził, a w dodatku został nagłośniony przez środki przekazu, powodując dezorientację i zgorszenie ludu Bożego. Powiem krótko: jesteśmy przeciwni tzw. dzikiej lustracji, ferowaniu wyroków na podstawie wyrywkowych i niesprawdzonych do końca badań materiałów archiwalnych, sporządzonych przez Służbę Bezpieczeństwa. Jesteśmy za lustracją ewangeliczną, której nas uczy Jezus Chrystus. Człowiek sam musi stanąć w prawdzie, osądzić w sumieniu swoje postępowanie, uznać ewentualną winę, podjąć pokutę i zadośćuczynienie. Jeśli ktoś czuje się winny, niech sam ustąpi z zajmowanego stanowiska, aby obraz prezbiterium był zawsze jasny, budzący zaufanie naszych wiernych, tak jak to jest po dziś dzień. Jedność wśród duchowieństwa przyczynia się do pogłębienia naszej więzi z Chrystusem, jedynym i wiecznym Kapłanem, który modlił się w przeddzień swojej męki i zostawił nam jako testament, „abyśmy byli jedno”.
Nikogo nie chcemy oskarżać, ale równocześnie oczekujemy, aby nie oskarżano niesłusznie kapłanów, ponieważ każdy człowiek ma prawo do dobrego imienia. Fałszywe oskarżenie w odniesieniu do duchownego powoduje poważne następstwa moralne, podważając zaufanie, na którym opiera się cała nasza duszpasterska praca.

Obszerne fragmenty wypowiedzi kard. Stanisława Dziwisza podczas kongregacji kapłańskich w archidiecezji krakowskiej