Reklama

Praca, która nie czyniła wolnym

Niedziela świdnicka 42/2007

Bądź na bieżąco!

Zapisz się do newslettera

Statystyki do dziś porażają. Hitlerowskie Niemcy stworzyły na terenie swojego państwa oraz na terenie państw podbitych około 12 tysięcy obozów o różnym charakterze. Najpierw były to więzienia i miejsca odosobnienia. Potem - obozy pracy. I wreszcie obozy masowej zagłady - wytwór nie tylko chorego ludzkiego umysłu, ale i precyzyjny plan ekonomiczny, który doprowadzić miał między innymi do „ostatecznego rozwiązania kwestii żydowskiej”.
30 stycznia 1933 r. marszałek Paul von Hindenburg, prezydent Rzeszy, powołał Adolfa Hitlera na stanowisko kanclerza. W historii tę właśnie datę uznaje się za początek okresu nazizmu. Już 4 lutego wydany został dekret prezydencki o „ochronie narodu niemieckiego” ograniczający wolności religijne, wolność głoszenia poglądów i organizowania zebrań. W kilka tygodni potem zapowiedziano zakładanie obozów koncentracyjnych na ternie Rzeszy dla „niepokornych” wobec nowego porządku. I rzeczywiście - 22 marca otwarto KL Dachau - pierwszy i wzorcowy niemiecki obóz koncentracyjny. Kolejne powstawały bardzo szybko - w Oranienburgu, Berlinie, Papenburgu, Sachsenburgu, Lichtenburgu, w Esterwegen, Dürrgoy, Kemnath i Sonnenburgu. W 1936 r. powstał obóz w Sachsenhausen, w 1937 - w Buchenwaldzie, w 1938 - w Mauthausen i we Flossenbürgu, a tuż przed wybuchem wojny powstał pierwszy kobiecy obóz koncentracyjny Ravensbrück.
W latach 1933-1939 przez obozy koncentracyjne przeszło ok. 170 tys. więźniów. Byli to Niemcy, a potem Austriacy, Czesi i Słowacy, uznawani najczęściej za „wrogów Rzeszy”, bądź też pospolici kryminaliści. Ta liczba, choć przerażająca, wydaje się niewielka przy tych, które dotyczyć miały okresu wojny.
Przez cały okres wojny rozbudowywano i rozwijano system obozów w skali niewyobrażalnej, dochodząc do kilkunastu tysięcy. Liczbę więźniów, którzy przewinęli się przez ten nieludzki system, szacuje się na 18 mln osób, pochodzących z 30 krajów świata. 11 milionów nie przeżyło - zmarli od chorób, z wycieńczenia, ale najczęściej padli ofiarą okrutnego mordu podczas egzekucji czy w komorach gazowych.
Na terenie okupowanej Polski Niemcy założyli ponad 2 tys. obozów. Przewinęło się przez nie około 5 milionów więźniów, z których 3, 5 miliona straciło życie… historia niemieckich obozów na terenach Polski rozpoczyna się w 1940 r. To wówczas powstaje Oświęcim-Brzezinka, Bergen-Belsen i właśnie Gross-Rosen - początkowo filia Sachsenhausen. Położony obok bogatych złóż granitu obóz miał być źródłem budulca pod rozwijającą się na terenie Niemiec i krajów podbitych sieć dróg.

Reklama

Historia obozu Gross-Rosen

Miejscowość Gross-Rosen - dzisiejsza Rogoźnica - znana była z kamieniołomu granitu, który w latach międzywojennych nabyła rodzina wrocławskiego inżyniera budowlanego Alfonsa Haya. Zasoby kamieniołomu o wymiarach 180 m długości, 11 m szerokości i 38 metrów głębokości szacowano na 5 mln m3 granitu. Od 1938 r. kamieniołom był przedmiotem zainteresowania przedsiębiorstwa SS - Deutsche Erd und Steinwerke GmbH. W maju 1940 r. za pół miliona marek spółka kupiła kamieniołom w Rogoźnicy od ówczesnej właścicielki Margarety Hay. Dodatkowo wydzierżawiono tereny wokół kamieniołomu od barona Georga von Richthofena. Umowa gwarantowała SS tę dzierżawę do 1957 r. Podwaliny pod obóz zostały stworzone.
2 sierpnia 1940 r. dotarł tu pierwszy transport 100 więźniów. Podczas kolejnych tygodni nadchodziły kolejne transporty. Część więźniów pracowała przy budowie bazy obozowej, większość trafiała do morderczej pracy w kamieniołomie. 1 maja 1941 r. decyzją Głównego Urzędu Bezpieczeństwa Rzeszy obóz zyskał status samodzielnego obozu koncentracyjnego, przewidzianego „dla ciężko obciążonych, lecz jeszcze zdolnych do wychowania i poprawy więźniów obozowych”. Takich więźniów przebywało w tym momencie w Gross-Rosen ponad 700. Powód był prosty - samodzielnie działający obóz przynosić miał bardziej wymierne efekty gospodarcze. Pierwszym komendantem obozu został obersturmbannfuhrer SS Artur Rödl - człowiek z 6-letnim „doświadczeniem”, zdobytym między innymi w Buchenwaldzie. Po wojnie nie zdążono go osądzić i skazać - w 1945 r. popełnił samobójstwo.
Obóz był stale rozbudowywany. Docelowo miało tu bowiem pracować 15-20 tysięcy osób. Już w 1941 r. na wniosek dowództwa obozu sprowadzono do Gross-Rosen pierwsze polowe krematorium. Palenie zwłok miało zatuszować wymiar śmiertelności w obozie, w którym coraz częściej dochodziło do zgonów w wyniku wycieńczenia i chorób. Docelowo 4 krematoria oraz specjalne kodowanie zgonów w obozowych księgach spełniły po części swoje zadanie… Coraz więcej ofiar Gross-Rosen stawało się anonimowych. Jak na przykład rosyjscy jeńcy, przywożeni tu na przełomie 1941 i 1942 r. wyłącznie po to, by przeprowadzić na nich egzekucję. Do dziś wszelkie dane dotyczące ofiar obozu są jedynie szacunkowe.

Pomóż w rozwoju naszego portalu

Wspieram

Reklama

Tajemnicze budowle

Rok 1943 - załamanie frontu wschodniego - dla więźniów obozów pracy okazał się paradoksalnie przełomowym w dobrą stronę. Niemcy zaczęli coraz bardziej cenić wartość pracy osadzonych w obozach, zmieniły się zatem na lepsze warunki życia. Poprawiono warunki sanitarne, robotnicy zapewnioną mieli pomoc lekarską. Już nie tylko kamieniołomy, ale budowane na terenie obozu warsztaty dawały wymierną ekonomiczną korzyść SS. Wiele zakładów ewakuowano w tym czasie ze wschodnich terenów. W kolejnym roku doszło do rozbudowy obozu, stworzenia jego wielu filii - około 100 na terenie całego Dolnego Śląska.
W grupie tych podobozów znalazł się zespół obozów związanych z kompleksem jednej z największych wojennych budowli hitlerowskich Niemiec znanej pod kryptonimem „Riese”. Budowa w Górach Sowich objęta była całkowitą tajemnicą, a pracowali przy niej głównie więźniowie żydowscy, z góry skazani na zagładę. Do dziś przeznaczenie ogromnych tuneli i korytarzy pozostało nieodgadnione.
1 stycznia 1945 r. kompleks obozów, podporządkowanych centralnemu obozowi w Gross-Rosen, liczył 76728 więźniów. 2/3 spośród nich byli to mężczyźni. Ofensywa radziecka spowodowała rozkazy dotyczące ewakuacji poszczególnych obozów. Z samego Gross-Rosen kolumny więźniów ruszyły 8 lutego 1945. Dla wielu więźniów była to ostatnia droga - osłabionych i chorych zabijano przy drodze. 13 lutego do Gross-Rosen dotarli żołnierze 70 brygady zmotoryzowanej 3 armii pancernej gwardii pod dowództwem pułkownika Iwana Iwanowa. Ale obóz był pusty… Pozostały baraki, warsztaty, obozowa kuchnia, budynki administracji, polowe krematoria. Pozostała także brama, nad którą widniał dumnie napis „Arbeit Macht Frei”.
Nie wszyscy oprawcy z Gross-Rosen doczekali się słusznej kary. Arthur Rödl popełnił samobójstwo, ale drugi z komendantów obozu - Wilhelm Gideon po wojnie został skazany za zbrodnie wojenne na 10 lat więzienia. Johanes Hassebrock, ostatni z komendantów, w 1948 r. skazany został co prawda przez brytyjski Trybunał Wojskowy na karę śmierci za zbrodnie popełnione w obozach koncentracyjnych. W styczniu 1950 r. karę zamieniono mu jednak na 15 lat więzienia, a już we wrześniu 1954 r. wypuszczono go na wolność. Zmarł w 1977 r. w Westerstede.

Gross-Rosen dziś

Dziś Gross-Rosen to miejsce pamięci narodowej. Powojenne losy obozu nie były łatwe. Zmiana gospodarza, brak wizji dotyczącej przyszłości obozu w muzealnej formie spowodował, że większość z budowli z połowy XX wieku już nie istnieje. Rzadko mówi się o tym, że po wojnie przez ok. 2 lata na terenie KL Gross-Rosen funkcjonowało tajne więzienie NKWD. Niewiele wiadomo o tamtym okresie. Ale obecność funkcjonariuszy tajnej radzieckiej policji utrudniła w dużym stopniu zachowanie archiwaliów i resztek materialnych po hitlerowskim obozie.
Dopiero w 1983 r. zostało powołane do życia Muzeum Gross-Rosen z siedzibą w Rogoźnicy. Zabezpieczono nieliczne pozostałe eksponaty i archiwalia, oraz rozpoczęto prace badawcze nad rekonstrukcją dziejów obozu. Ustalono między innymi tożsamość ponad połowy więźniów z okresu wojny. Prace jednak z powodu braku środków przebiegały wolno. W 2004 r. udało się z rąk prywatnego przedsiębiorcy odkupić historyczny kamieniołom. 22 września 2005 uroczyście przekazano go muzeum - dziś stanowi jego integralną całość.
Świadomość obecnych władz wojewódzkich, które ustawowo zobowiązane są do opieki nad placówką, spowodowały w ostatnich latach wiele innych dobrych zmian. Ale jak twierdzi dyrektor muzeum Janusz Barszcz, wiele jest jeszcze do zrobienia, by zachować obóz dla potomnych. To już jednak zupełnie inna historia obozu.

2007-12-31 00:00

Oceń: 0 0

Reklama

Wybrane dla Ciebie

Co z postem w Wielką Sobotę?

Niedziela łowicka 15/2004

[ TEMATY ]

post

Wielka Sobota

monticellllo/pl.fotolia.com

Coraz częściej spotykam się z pytaniem, co z postem w Wielką Sobotę? Obowiązuje czy też nie? O poście znajdujemy liczne wypowiedzi na kartach Pisma Świętego. Chcąc zrozumieć jego znaczenie wypada powołać się na dwie, które padają z ust Pana Jezusa i przytoczone są w Ewangeliach.

Pierwszą przytacza św. Marek (Mk 9,14-29). Po cudownym przemienieniu na Górze Tabor, Jezus zstępuje z niej wraz z Piotrem, Jakubem i Janem, i spotyka pozostałych Apostołów oraz - pośród tłumów - ojca z synem opętanym przez szatana. Apostołowie są zmartwieni, bo chcieli uwolnić chłopca od szatana, ale ten ich nie usłuchał. Gdy już zostają sami, pytają Chrystusa, dlaczego nie mogli uwolnić chłopca od szatana? Usłyszeli wówczas znamienną odpowiedź: „Ten rodzaj zwycięża się tylko przez modlitwę i post”.
Drugi tekst zawarty jest w Ewangelii św. Łukasza (5,33-35). Opisuje rozmowę Pana Jezusa z faryzeuszami oraz z uczonymi w Piśmie na uczcie u Lewiego. Owi nauczyciele dziwią się, czemu uczniowie Jezusa nie poszczą. Odpowiada im wówczas Pan Jezus „Czy możecie gości weselnych nakłonić do postu, dopóki pan młody jest z nimi? Lecz przyjdzie czas, kiedy zabiorą im pana młodego, wtedy, w owe dni, będą pościć”

CZYTAJ DALEJ

Postawiono zarzuty ks. Michałowi O.

2024-03-27 18:21

Adobe Stock

Prokuratura postawiła w środę zarzuty pięciu osobom w związku ze sprawą wykorzystania pieniędzy z Funduszu Sprawiedliwości. Wśród nich jest czterech urzędników resortu sprawiedliwości i „beneficjent funduszu” ks. Michał O. W ramach Funduszu ośrodkowi „Archipelag” miała zostać przyznana dotacja na kwotę blisko 100 milionów złotych.

- Ks. Michał O. działając wspólnie w porozumieniu z tymi urzędnikami, doprowadził do wypłaty tych środków. Tutaj istotną kwestią jest to, że działali wspólnie i w porozumieniu - poinformował dziś podczas konferencji rzecznik prasowy prok. Przemysław Nowak. Zapowiedział, że będą kierowane wnioski o tymczasowy areszt wobec trzech osób, a zebrany materiał dowodowy będzie analizowany pod kątem uchylenia immunitetu politykom. Powstające na warszawskim Wilanowie centrum terapeutyczne ma na celu pomoc ofiarom przemocy.

CZYTAJ DALEJ

Bp Wątroba: postawić Chrystusa w centrum swojego życia, a nie gdzieś na peryferiach

2024-03-28 16:27

[ TEMATY ]

kapłaństwo

bp Jan Wątroba

Msza Krzyżma

Karol Porwich/Niedziela

Bp Jan Wątroba

Bp Jan Wątroba

„Dziś jest kapłańskie święto. To szczególny dzień kapłańskiej refleksji, dziękczynienia za dar powołania, a zarazem kapłańskiej prośby o sprostanie zadaniom i prośby o siłę, by udźwignąć konsekwencje wypowiedzianego kiedyś przez Panem 'tak'” - mówił bp Jan Wątroba podczas Mszy Krzyżma odprawionej w katedrze rzeszowskiej w Wielki Czwartek, 28 marca 2024 r. Podczas liturgii prezbiterzy odnowili przyrzeczenia składane w dniu święceń kapłańskich. Poświęcono również krzyżmo, olej chorych oraz olej katechumenów, które będą używane przy udzielaniu sakramentów przez cały rok.

Mszy Krzyżma w Wielki Czwartek w kościele katedralnym w Rzeszowie przewodniczył bp Jan Wątroba, zaś w koncelebrze wzięli udział bp Kazimierz Górny, bp Edward Białogłowski oraz ok. 200 kapłanów z całej diecezji. W Eucharystii licznie wzięli udział również ministranci, lektorzy, animatorzy, ceremoniarze, członkowie scholi parafialnych i dziewczęcej służby maryjnej, którzy odbywają doroczną pielgrzymkę do katedry rzeszowskiej.

CZYTAJ DALEJ

Reklama

Najczęściej czytane

W związku z tym, iż od dnia 25 maja 2018 roku obowiązuje Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2016/679 z dnia 27 kwietnia 2016r. w sprawie ochrony osób fizycznych w związku z przetwarzaniem danych osobowych i w sprawie swobodnego przepływu takich danych oraz uchylenia Dyrektywy 95/46/WE (ogólne rozporządzenie o ochronie danych) uprzejmie Państwa informujemy, iż nasza organizacja, mając szczególnie na względzie bezpieczeństwo danych osobowych, które przetwarza, wdrożyła System Zarządzania Bezpieczeństwem Informacji w rozumieniu odpowiednich polityk ochrony danych (zgodnie z art. 24 ust. 2 przedmiotowego rozporządzenia ogólnego). W celu dochowania należytej staranności w kontekście ochrony danych osobowych, Zarząd Instytutu NIEDZIELA wyznaczył w organizacji Inspektora Ochrony Danych.
Więcej o polityce prywatności czytaj TUTAJ.

Akceptuję