Co pięć lat biskupi z różnych krajów, na podstawie Kodeksu Prawa Kanonicznego, są zobowiązani do złożenia sprawozdania z działalności swojej diecezji i udają się do Watykanu z tzw. wizytą „ad limina apostolorum”. W ten sposób Stolica Apostolska otrzymuje informacje na temat stanu poszczególnych Kościołów lokalnych - diecezjalnych. Sprawozdania księży biskupów są obszerne, przygotowywane na piśmie i dotyczą wszystkich zakresów życia duszpasterskiego, które każdy biskup omawia w poszczególnych kongregacjach - papieskich urzędach specjalizujących się w danych zagadnieniach. W Kościele jest ok. 4 tys. biskupów, zrozumiałe więc, że nie przybywają do Rzymu razem.
Hierarchowie odwiedzają urzędy Stolicy Apostolskiej grupowo. Składane jest najpierw sprawozdanie ogólne, ale każdy biskup składa też swoje. Technicznie wygląda to w ten sposób, że w imieniu grupy biskupów w danej kongregacji przemawia jeden biskup, a potem odbywa się rozmowa czy dyskusja. Oczywiście, czasem kongregacja czy papieska rada życzy sobie rozmowy szczegółowej z którymś z biskupów, bo wymaga tego skomplikowana sytuacja Kościoła na tym terenie. Inne są np. problemy Kościoła amerykańskiego, a inne naszego, polskiego.
Korzystając ze sposobności wizyty w Rzymie, księża biskupi nawiedzają grób św. Piotra i groby innych apostołów, nawiedzają też bazyliki rzymskie, co niejako należy do ich duchowego obowiązku, bo należy to do istoty wizyty - „ad limina apostolorum” znaczy: do progów apostolskich. Dawniej z wizytą tą związane były także pewne uprawnienia, które biskupi otrzymywali na 5 lat - do czasu następnej wizyty, kiedy były one przedłużane lub wstrzymywane. Dzisiaj, po reformie prawa kanonicznego dokonanej przez Jana Pawła II i ogłoszeniu przez niego nowego kodeksu, 25 stycznia 1983 r., uprawnienia biskupów są zawarte w tym kodeksie na sposób stały. To wyraz decentralizacji Kościoła i efekt Soboru Watykańskiego II.
Tak więc wizyty księży biskupów w Rzymie mają charakter pastoralny. Poszukuje się nowych dróg pracy Kościoła, nowych form duszpasterstwa, czemu służą dyskusje i rozmowy. Sprawozdania mają dać obraz dotychczasowego duszpasterstwa. Jako wikariusz biskupi ds. mediów opracowywałem kiedyś kwestionariusz dotyczący mediów w archidiecezji częstochowskiej. Miał on wymiar sprawozdawczy, ale też charakter pewnej koncepcji pracy. Czuło się w tym instrukcję Stolicy Apostolskiej „Aetatis novae”, wydanej w 1992 r. i obowiązującej do dziś. Pytania postawione przez Watykan w rzeczywistości sprawdzają, jak realizowana jest ta instrukcja, choć brane są zapewne pod uwagę uwarunkowania polityczne poszczególnych krajów, bo na pewno wiele kłopotów mają np. biskupi w krajach, gdzie rządzą komuniści i są w tej dziedzinie wyjątkowe ograniczenia.
Sprawozdania biskupów i rozmowy z nimi w kongregacjach papieskich, radach czy komisjach podlegają później analizie i przedstawiane są Ojcu Świętemu, który również spotyka się z poszczególnymi hierarchami. Do każdej grupy z osobna Papież przemawia i przekazuje swój tekst z uwagami duszpasterskimi. Potem powstaje z tego dokument dla Konferencji Episkopatu, zawierający uwagi Stolicy Apostolskiej dotyczące pracy Kościoła w danym terenie.
Jak widzimy, wizyta „ad limina apostolorum” to wizyta odpowiedzialna, wymagająca dużo przygotowań, to wizyta ważna zarówno dla Kościołów lokalnych, jak i dla Ojca Świętego, wizyta pozwalająca także zobaczyć pracę duszpasterską w danym terenie na tle działalności duszpasterskiej innych Kościołów, a także w świetle norm określonych przez Stolicę Apostolską.