Czy św. Wojciech tutaj był?

Dzisiejsza parafia w Łanach Wielkich to teren bardzo starego osadnictwa. W IX/X wieku Żarnowiec był jednym z głównych ośrodków osadniczych północnego obszaru plemienia Wiślan. Pierwsze wzmianki odnaleziono w źródłach z 1098 r. w kronice Galla Anonima. Dokumenty XIII-wieczne z czasów Bolesława Wstydliwego mówią o istnieniu dworu książęcego, osady wczesnochrześcijańskiej z kościołem św. Wojciecha, targu, karczem, komory celnej. Kościół posiadał znaczne uposażenie, ludność służebną i kilkunastoosobową obsadę kleryków. Został wzniesiony w miejscu dawnego kultu pogańskiego (nieopodal stał posąg Światowida).
W 996 r. podczas swojej podróży do Gniezna właśnie tutaj - w dawnym Żarnowcu, a dzisiaj w Łanach Wielkich zatrzymał się św. Wojciech i nauczał okoliczną ludność. W miejscu tym miało wytrysnąć źródło, aby zaspokoić pragnienie ludzi słuchających misjonarza... Źródło to istnieje po dziś dzień, posiada smaczną i zdrową wodę oraz zadbane otoczenie - zasługa mieszkańców parafii.
Wkrótce, bo w 997 r., Wojciech ginie śmiercią męczeńską, jest kanonizowany już w 999 - szybko szerzy się kult i powstają kościoły po jego wezwaniem. Podobnie było i w Łanach Wielkich. W dokumentach watykańskich tutejszy kościół jest już wymieniany w 1255 r., co potwierdzają źródła polskie z 1257 r., mówiące nawet o jego rozkwicie.
Za fundatorkę murowanego kościoła, datowanego na 1335 r. uważa się Adelajdę, żonę Kazimierza Wielkiego. Z tamtego okresu pochodzą m.in. zachowane do dziś unikalne freski.

Zabytek

Kolejne wieki i wydarzenia historyczne przynosiły zmiany. Początkowo romańska budowla staje się po części gotycką, ale mimo tego nadal pozostaje wyjątkowym obiektem sakralnym i kulturowym, stanowiącym centrum kultu wojciechowego w okolicy. Ostatecznie z XII wieku pochodzi prezbiterium z absydą, przykryte sklepieniem żebrowym, zaś później kościółek został rozbudowany.
Po III rozbiorze Polski (1795 r.) parafia utraciła większość terenów stanowiących zaplecze działalności świątyni, a po upadku powstania styczniowego grunty kościelne rozdano Rosjanom - „po sam mur”. Pomimo tych trudności, wysiłkiem społeczności lokalnej dobudowano w 1815 r. boczną kaplicę, w 1889 r. - kolejną, a na początku XX wieku - neogotycki ołtarz.
Bodaj najcenniejsza w obecnym kościele pozostaje polichromia gotycka z XV wieku na ścianach i sklepieniu prezbiterium, w absydzie, na łuku tęczowym i częściowo w nawie. W absydzie zwraca uwagę scena Sądu Ostatecznego z Chrystusem tronującym. W nawie do unikatów należy motyw „Dziesięciu Tysięcy z Góry Ararat”, umęczonych na kolcach żywego drzewa, na którym zawisł Chrystus (jedyna scena w Małopolsce). Jest tutaj także m.in. postać pielgrzyma, kamieniarza, kusznika, tematyka pasyjna i martyrologiczna oraz wzory geometryczne i wici roślinne. Ta bogata polichromia została odkryta w 1962 r.
Ponadto kościół posiada portal gotycki bogato profilowany (XIII wiek.), dwa późnobarokowe ołtarze boczne, neogotycki ołtarz główny drewniany (dzisiaj przeniesiony do bocznej kaplicy celem odsłonięcia fresków w prezbiterium) z obrazem Matki Bożej z Dzieciątkiem z końca XVI wieku, chrzcielnicę z XVII/XVIII wieku, barokową rzeźbę św. Pawła, późnobarokowy chór ze schodami, obrazy drogi krzyżowej i feretrony z XIX wieku, wreszcie liczne zabytkowe elementy drewniane świątyni.
Patrona wyobraża także ciekawa drewniana rzeźba, złocona, datowana na początek XVII wieku. Jej styl fachowcy określają jako romańsko-ludowy. Głowa i ręce postaci św. Wojciecha są duże, nieproporcjonalne w stosunku do korpusu. W wyciągniętych rękach święty trzyma wiosła.

Kompleksowy remont

Cały obiekt sakralny z uwagi na zachowaną w tak dużym stopniu substancję zabytkową jest bezcennym materiałem badawczym dla historyków sztuki, konserwatorów, archeologów, a przy tym pozostaje wciąż żywym miejscem kultu dla parafii w Łanach Wielkich. Choć zabytek był sukcesywnie remontowany, zauważalne w ostatnich latach, postępujące zniszczenie wielu elementów skłoniło parafię do podjęcia radykalnych kroków w tej sprawie.
W 2004 r. dzięki zaangażowaniu środków publicznych została wykonana nowa konstrukcja dachowa i pokrycie gontem oraz elewacja zewnętrzna kościoła. Kompleksowy remont wnętrza odbywał się w latach 2005-2007. Kosztowne prace przeprowadzono dzięki: środkom unijnym (75%), funduszom własnym przekazanym przez gminę Żarnowiec (15%), Ministerstwu Kultury i Dziedzictwa Narodowego (10%).
Wykonano: konserwację polichromii, ołtarzy, rzeźb, obrazów, portalu, tabernakulum, organów, chóru i in. Położono nową posadzkę, zrobiono nowy stół ołtarzowy. Konsekracji nowego ołtarza oraz poświęcenia odnowionego kościoła dokonał bp Kazimierz Ryczan 4 listopada 2007 r.
- Zakres prac był ogromny - mówi proboszcz ks. Jacek Klanowski (we wrześniu miną 2 lata, odkąd jest proboszczem w Łanach Wielkich). - Szczególne podziękowania należą się panu Eugeniuszowi Kapuśniakowi, wójtowi gminy Żarnowiec za zaangażowanie, pomoc w sprawy remontowe oraz wszelkie dobro, a także Janowi Greli, byłemu wicemarszałkowi województwa śląskiego - mówi Ksiądz Proboszcz.
To dzięki pomocy ze strony władz samorządowych parafia ma nowy parking przy kościele i cmentarzu, chodnik z kostki granitowej, piękne oświetlenie okolic kościoła. Obecnie wysiłek parafialny jest skierowany na remont plebanii, liczącej więcej niż sto lat.

Wśród łanów zbóż

Krajobraz okolicy to czytelna wskazówka - ludzie utrzymują się z rolnictwa. Droga wśród łanów zbóż kończy się nagle naprzeciw kościoła w otoczeniu imponujących lamp. Dzisiaj to nieduża wspólnota - 1290 osób, z przewagą ludzi starszych, żyjących z pracy rąk, hodowli trzody, bydła. W tradycyjnym duszpasterstwie - z kołami różańcowymi w każdej wsi, 20 ministrantami, Kołem Przyjaciół WSD, regularnie wspierającym płodami Seminarium. Jest także nowoczesny akcent: 15 czytających i śpiewających dziewcząt pełni służbę liturgiczną. Obecnie, w duchu podtrzymywania dobrych owoców nawiedzenia, po parafii peregrynuje kopia obrazu Matki Bożej. - Z tym faktem łączymy modlitwę o jedność w rodzinach i zgodę sąsiedzką. Odnowienie pogłębionego życia eucharystycznego to jeden z celów duszpasterskich, jaki sobie obecnie stawiamy - wyjaśnia Ksiądz Proboszcz.

Poprzedni proboszczowie parafii:
Ks. Aleksander Witkowski (1967-1968)
Ks. Witold Stolarczyk (1968-1998)
Ks. Stanisław Boś (1998-2006)