Ci, którzy zapukali do drzwi klasztoru z prośbą o przyjęcie, nie mogą być od razu przyjęci, ale (jak pisze w swej Regule św. Benedykt) trzeba próbować ich ducha, czy szczerze pragną poświęcić się służbie Bożej, czy wytrwają w swoim postanowieniu i cierpliwie zniosą wszystkie próby, jakie niesie życie wspólnotowe w ramach klasztornych murów. Obecnie w klasztorach stosuje się wstępny okres (tzw. postulat), podczas którego kandydaci nie noszą jeszcze stroju zakonnego, ale przez pewien czas weryfikują swoją decyzję wstąpienia do klasztoru. Także cała wspólnota klasztorna przygląda się kandydatom i potem w głosowaniu decyduje, czy kandydat jest zdolny (czy nie) do takiej formy życia.
Po postulacie następuje nowicjat. Wtedy to kandydat (w obecności całej wspólnoty klasztornej) prosi opata o „miłosierdzie Boże i Zakonu”, czyli o przyjęcie do nowicjatu. Jeśli dobrze przeszedł głosowanie, otrzymuje (w czasie tzw. obłóczyn) biały habit i zostaje mu nadane nowe imię. Św. Benedykt mówi, że nowicjuszowi należy trzy razy przeczytać całą Regułę, aby wiedział, na co się decyduje, składając w późniejszym ciągu formacji śluby zakonne.
Po odbyciu nowicjatu, który trwa 1 rok, i pomyślnym głosowaniu nowicjusz składa swoje pierwsze śluby zakonne na określony okres (np. na 1 rok czy 3 lata). Przyjęcie do nowicjatu i złożenie profesji czasowej też odbywa się w kapitularzu. Składający śluby po raz pierwszy, otrzymują wtedy czarny szkaplerz i czarny pas. Profesi przygotowujący się do kapłaństwa w ciągu roku głównie oddają się studiom, a mnisi na braci przygotowują się do różnych funkcji w klasztorze, w zależności od wykształcenia i wyuczonego zawodu.
Śluby ponawia się, aż do złożenia profesji wieczystej, obowiązującej do końca życia. Cystersi w formule profesji ślubują stałość (nie tylko przebywania w klasztorze, który wybrali, ale także „stałość umysłu, woli i serca” w podjętym życiu monastycznym), przemianę obyczajów (stałe „nawracanie się”, ale przede wszystkim dostosowanie swoich obyczajów do monastycznego sposobu życia) i posłuszeństwo. Po odczytaniu aktu profesji (w języku łacińskim), podpisaniu go i ukazaniu ojcu opatowi oraz zebranym, profes prosi współbraci o modlitwę: wzywa się wstawiennictwa świętych, by wytrwał on w podjętych przyrzeczeniach; najważniejszą modlitwę odmawia opat. Potem nowy profes zostaje ubrany w kukullę - uroczysty strój używany przez mnichów podczas modlitwy.
Celem życia mniszego nie jest bierne trwanie w klasztorze, ale życie według podjętych ślubów i zobowiązań, ciągłe doskonalenie się w miłości Boga i w cnotach. Myślę, że wiele osób - mówi dalej o. Rajmund - zadaje sobie frapujące pytanie o to, jak ułożone jest życie w klasztorze? Główne punkty porządku dnia mniszego wyznacza służba Bogu i praca. Począwszy od Mszy św., przez modlitwę brewiarzową (rano, w południe, po południu, wieczorem), półgodzinne rozmyślanie, czytanie duchowne, osobistą adorację Najświętszego Sakramentu i własne modlitwy zakonnik ma swój umysł i uczucia podnosić do rzeczy Bożych - rozważać słowo Boże i na nie odpowiadać. Przez codzienne uczestnictwo we Mszy św., życie łaski w mnichu otrzymuje ustawiczny pokarm. Na modlitwie i rozważaniu słowa Bożego zakonnik znajduje źródło natchnienia dla wszystkich czynności, możność lepszego kierowania swym życiem i tego życia poprawy. Do życia modlitwy należy także odprawianie dni skupienia i rekolekcji.
Szczególną cześć cystersi okazują Dziewicy Maryi, która jest wzorem życia monastycznego i jego zabezpieczeniem - cześć tę wyrażamy również przez modlitwę różańcową. Mnisi bardziej niż inni wierni powinni oddawać się dziełom pokuty i umartwienia, naśladując Chrystusa dźwigającego za nas krzyż, przez zachowywanie klauzury, milczenia, wstrzemięźliwości, postu.
Po ukazaniu piękna naszej duchowości przejdźmy znów do historii - kontynuuje swój monolog o. Rajmund Guzik OCist. Bardzo bogata jest przede wszystkim karta związana z Polską dlatego skupmy się na obecności Cystersów w naszej ojczyźnie, a szczególnie w zachodniopomorskim. Na ziemiach polskich Cystersi pojawili się w 2 poł. XII wieku, kiedy to na obszarach zachodniej Europy zainteresowanie zakonem zmniejszyło się. Pierwsze klasztory na ziemiach polskich powstały w Brzeźnicy (1149-1153, dzisiejsze miasto Jędrzejów) i w Łeknie w pobliżu Wągrowca (1143). W XII wieku powstały ponadto opactwa w: Lądzie (1153), Lubiążu (1163), Kołbaczu (1173), Sulejowie (1176), Wąchocku (1179), Koprzywnicy (1185) i Oliwie (1186). W XIII wieku założono klasztory w: Trzebnicy (1202, pierwszy w Polsce klasztor żeński), podkrakowskiej wówczas Mogile (1222), Kamieńcu Ząbkowickim (1222), Henrykowie (1227), Obrze (1231), Bledzewie (1232), Szczyrzycu (1234), Paradyżu (1234), Koronowie (1254), Rudach (1255), Pelplinie (1276), Przemęcie (1278), Bierzwniku (1286) i Krzeszowie (1292), a w XIV wieku w Jemielnicy.
Cystersom przypadło ważne zadanie - stali się jednym z ważniejszych ogniw pomiędzy Polska a Europą, czynnikiem europeizacji naszego społeczeństwa. Najtrwalsze owoce wydała „misja wewnętrzna” w miejscach, gdzie zakładano klasztory i realizowano regułę św. Benedykta. Pod koniec XVIII wieku
Cystersi byli w Polsce jednym z ważniejszych zakonów mniszych. Mieli 22 opactwa męskie, w których żyło 689 zakonników i 3 opactwa żeńskie, gdzie żyło 78 mniszek. Ponadto prowadzili 93 ośrodki duszpasterskie wcielone do zakonu. Pomimo zawirowań dziejowych, tragicznych losów Polski i przerwania dziejów cysterskich na początku XIX wieku z woli zaborców, dzieło cystersów przetrwało. W 1950 r. została wskrzeszona Kongregacja Polska Cystersów. Obecnie w czterech opactwach: Jedrzejowie, Mogile, Wąchocku i Szczyrzycu oraz w kilku przeoratach, m.in w Sulejowie, Henrykowie, Krzeszowie i Oliwie żyje i pracuje ponad stu cystersów. Do tego dodać trzeba, ze 12 cysterskich sanktuariów cieszy się międzydiecezjalnym zasięgiem kultu jak chociażby: Bardo, Byszewo, Jędrzejów, Lubawka, Ludźmierz, Mogiła, Rokitno, Trzebnica, Krzeszów. Ponad 50 kościołów cysterskich znanych jest dziś jako szczególne miejsca kultu. Siedem z nich to ośrodki kultu Krzyża Świętego i Męki Pańskiej, cztery kultu św. Bernarda, pozostałe to miejsca kultu Matki Bożej, św. Jadwigi Śląskiej i bł. Wincentego Kadłubka.