PIOTR LORENC: - 10 lat temu religia wróciła do szkół, jaki jest wobec tego sens i cel katechezy parafialnej?

KS. PIOTR TOMASIK: - Na temat wzajemnych odniesień nauki religii i katechezy trwa nieustający spór. Nawet pobieżny przegląd literatury katechetycznej pozwala zauważyć, iż jest to spór żywy, nie toczący się tylko o nazwę, lecz raczej o koncepcję tego, co można zrobić w szkole, a czego się zrobić nie da. Sytuacja ta zmieniła się po roku 1981 r., kiedy Jan Paweł II w przemówieniu do księży rzymskich jasno ukazał różnicę i związek między nauką religii w szkole a katechezą. Jan Paweł II nie tylko odróżnia działanie ściśle katechetyczne od nauki religii, ale również podkreśla komplementarność obu tych działań. Uzasadnienie podkreślenia odrębności katechezy i nauki religii bierze się stąd, że nauka religii nie wykorzystuje szkoły jedynie jako miejsca do katechezy, ale przedmiot religia jest jednym z przedmiotów szkolnych, choć, co wszyscy chyba rozumiemy, jest przedmiotem specyficznym. Szkoła zatem nie jest traktowana jako miejsce nauki religii, ale jako jeden z dwóch (obok Kościoła) jego podmiotów.

W podobnym duchu wypowiada się Dyrektorium ogólne o katechizacji z 1997 r., które stwierdza, iż relacja między nauczaniem religii w szkole i katechezą jest relacją zróżnicowania i komplementarności. Według norm tego dokumentu, na terenie szkoły nauczanie religii wymaga takiej samej systematyczności i organizacji jak inne przedmioty oraz stanowi element koniecznego dialogu interdyscyplinarnego. Zadania szkoły realizują misję Kościoła, gdy przyczyniają się do wychowania kształtującego charakter, postawy i rozwijającego poczucie wartości.

- Jakie są zadania parafii, w jakim kontekście wypełnia ona swą funkcję inspirującą dla katechezy, zwłaszcza katechezy ewangelizacyjnej?

- Miejscem szczególnie uprzywilejowanym dla głoszenia Słowa Bożego jest rodzina. Słowo Boże jest przede wszystkim słowem o miłości Boga do człowieka. Rodzina natomiast jest wspólnotą osób, która bez miłości nie może żyć, wzrastać i doskonalić się. Dlatego żywe i skuteczne słowo o miłości Boga do człowieka jest szczególnie adresowane do rodziny. Jednocześnie rodzina chrześcijańska jest miejscem ewangelizacji i katechezy. Posługa małżonków i rodziców chrześcijańskich na rzecz Ewangelii jest zasadniczą posługą kościelną. Dlatego też rodzina ma prawo oczekiwać pomocy w swoich wysiłkach od innych podmiotów ewangelizacji w Kościele.

Ewangelizacja dokonuje się także w parafii i poprzez parafię. W parafii objawia się Kościół, który, jako całość, jest wezwany do posługi ewangelizacyjnej. W parafii można dostrzec rzeczywiste potrzeby osób, które domagają się działań ewangelizacyjnych. Aby wysiłki ewangelizacyjne były skuteczne, potrzeba koordynacji działań wszystkich podstawowych środowisk ewangelizacyjnych: rodziny, parafii i szkoły. W tym koordynowaniu szczególna rola przypada parafii. Do głoszenia Słowa Bożego powołani są również kapłani. Lud Boży jednoczy się przez Słowo Boże, które oni głoszą. Znakiem i przesłanką autentyczności i owocności głoszonego Słowa jest zjednoczenie kapłanów z Jezusem a także z biskupem, który jest następcą Apostołów. Kapłani winni pobudzać powołanie i pracę katechetów, pomagając im w realizacji funkcji, jaka wynika z chrztu i jest wypełniana na mocy misji powierzonej im przez Kościół. Szczególne zadania w dziedzinie katechezy posiada proboszcz. Winien on mianowicie: wzbudzać we wspólnocie chrześcijańskiej zmysł wspólnej odpowiedzialności za głoszenie Dobrej Nowiny, troszczyć się o programowanie katechezy i duszpasterstwa w ramach parafii, wzbudzać powołania do posługi katechetycznej wśród osób świeckich, zintegrować katechezę z programem duszpasterskim parafii, zapewnić więź posługi głoszenia Słowa Bożego z całym programem duszpasterskim diecezji.

- Jaka ma być treść katechezy parafialnej, jakie formy ma przybierać?

- Katecheza w ramach parafii ma mieć, według norm zawartych w Dyrektorium ogólnym o katechizacji, charakter ewangelizacyjny. Podstawową jej formą jest katecheza dorosłych, dokonuje się ona w ramach małych wspólnot kościelnych, obejmuje dzieci i młodzież. Różnorodność form katechezy domaga się wykształcenia się w ramach parafii różnych typów katechetów, którzy, w ramach określonej specjalizacji, podejmowaliby swoje zadania. Katecheza dorosłych jest tutaj szczególnie ważna, ponieważ ma charakter fundamentalny i pierwszorzędny. Warunkuje ona powstawanie dojrzałych wspólnot eklezjalnych, jak również skuteczność katechezy dzieci i młodzieży.

- Trwają prace nad modelem katechezy parafialnej skorelowanej z nauką religii w szkole, czy może Ksiądz powiedzieć na jakim etapie znajduje się projekt?

- W ramach formułowania nowego programu nauki religii podjęto również prace nad stworzeniem modelu katechezy parafialnej skorelowanej z nauką religii w szkole. Model ten będzie uwzględniał przede wszystkim katechezę sakramentalną. W związku z tym w I etapie edukacji szkolnej (klasy I-III szkoły podstawowej) nauce religii towarzyszyć będzie katecheza inicjacji sakramentalnej (do Eucharystii i pokuty). II etap edukacyjny (klasy IV-VI szkoły podstawowej) wiąże się z katechezą wprowadzającą w historię zbawienia. Spotkania odbywane w parafii rozpoczęłyby się od wręczenia Biblii, której treść jest przedmiotem nauki religii na tym etapie. Spotkania katechetyczne w parafii koncentrowałyby się wokół zagadnienia wtajemniczenia w lekturę Pisma Świętego, które jest listem Boga do człowieka. Ukoronowaniem tych spotkań byłby przewidziany na kl. VI obrzęd wręczenia wyznania wiary. III etap edukacyjny (gimnazjum) wiąże się z katechezą wyznania i rozumienia wiary. Takie właśnie ustawienie programów nauki religii wiąże się z ogólnymi celami gimnazjum jako szkoły, jak również z przewidzianym na ten czas przygotowaniem do przyjęcia sakramentu bierzmowania. Według propozycji zawartych w projekcie Podstawy programowej katechezy Kościoła katolickiego, program działań katechetycznych w parafii winien uwzględniać: środowisko formacji, jakim jest własna parafia (a nie parafia, na terenie której znajduje się szkoła), miejsce formacji, którym jest budynek kościelny lub parafialny, czas formacji, która trwa przez 3 lata nauki w gimnazjum, a spotkania odbywają się przynajmniej 1 raz w miesiącu (w klasach I-II) i przynajmniej 2 razy w miesiącu (klasa III), osoby odpowiedzialne za formację: księża, katecheci, animatorzy wywodzący się z kościelnych ruchów młodzieżowych, formy: spotkania ogólne wszystkich kandydatów, celebracje w kościele parafialnym, praca w grupach, treści działań katechetycznych parafii wynikające z celów katechetycznych i skorelowane z treściami nauki religii w szkole. Wreszcie katecheza w szkołach ponadgimnazjalnych skupi się na świadectwie wiary. Być może, o ile to byłoby zgodne z obowiązującymi przepisami odnośnie do przygotowania do sakramentu małżeństwa, katecheza parafialna była związana z przygotowaniem bliższym do założenia rodziny chrześcijańskiej.

- Dziękuję za rozmowę.