Kontynuując swoje krótkie, ale bardzo intensywne treściowo przemówienie do uczestników Międzynarodowego Forum Akcji Katolickiej, Jan Paweł II powiedział: "Powracając do źródeł II Soboru Watykańskiego, będziecie w stanie przyjąć z jeszcze większym zrozumieniem cechy charakterystyczne Waszego stowarzyszenia, szczególnie kościelność, świeckość, organiczność, stałą współpracę z poszczególnymi pasterzami. To są zasadnicze rysy charakterystyczne dla oblicza Akcji Katolickiej, występującej pod różnymi znakami i nazwami w wielu częściach świata".
Jakże ważna jest dla naszego stowarzyszenia nauka II Soboru Watykańskiego, skoro po raz drugi w tak krótkim przemówieniu Ojciec Święty doń powraca, przyrównując go do źródła. Papież zapewnia nas, że kiedy powrócimy do nauki soborowej, kiedy ją zgłębimy, będziemy w stanie lepiej zrozumieć naszą tożsamość i w niej wzrastać. Może dlatego mamy tak wiele problemów z przyjęciem tożsamości stowarzyszenia, że niewystarczająco znamy naukę II Soboru Watykańskiego? Jest to problem ogólnokościelny, ale nade wszystko jawi się on jako wyzwanie dla środowiska katolików bardziej zaangażowanych w życie wiary i Kościoła oraz silniej niż przeciętnie przeżywających apostolskość wiary. A przecież tacy ludzie gromadzą się, czy powinni gromadzić się w Akcji Katolickiej.
Przypominają się słowa zapisane w liście apostolskim Novo millennio ineunte: "Jak wielkie bogactwo kryje się, drodzy Bracia i Siostry, we wskazaniach, które pozostawił nam Sobór Watykański II! Dlatego w ramach przygotowań do Wielkiego Jubileuszu zaleciłem Kościołowi, aby zastanowił się, na ile nauka Soboru została przyjęta. Czy to uczyniono?" (n. 57). Czy uczyniliśmy to w Kościele katolickim, który jest w Polsce, czy uczyniliśmy to w Akcji Katolickiej?
Moim zdaniem, w naszej apostolskiej organizacji zadanie to wykonaliśmy niewystarczająco. Jestem też przekonany, że jest to przyczyną wielu nieporozumień, lansowania "autorskich" koncepcji stowarzyszenia, niepotrzebnych konfliktów, które niejednokrotnie prowadzą do podziałów. Dlatego proszę, aby poszczególni członkowie Akcji Katolickiej oraz oddziały parafialne i instytuty diecezjalne zorganizowały pogłębienie nauki soborowej w okresie przygotowania do I Kongresu Akcji Katolickiej, który odbędzie się w Poznaniu. Proponuję i z serca proszę, aby nasza nowenna miesięcy oparta była na dokumentach II Soboru Watykańskiego. Rozpoczęliśmy ją w miesiącu marcu od najbardziej znaczących treści Konstytucji o Objawieniu Bożym, by przez wszystkie konstytucje, niektóre dekrety i deklaracje zakończyć nasze ogólnopolskie przygotowanie w listopadzie br. modlitewnym i intelektualnym namysłem nad Dekretem o apostolstwie świeckich. Sądzę, że nie jesteśmy w stanie przygotować lepszego materiału formacyjnego. Zresztą idzie to po linii naszego charyzmatu, to jest bezpośredniej współpracy z hierarchią, tej charakterystycznej dla nas harmonii w "czuciu z Kościołem", w przyjmowaniu za swój namysłu Kościoła nad sobą i nad światem współczesnym.
Zdaniem Ojca Świętego Jana Pawła II, poznanie i przemodlenie nauki soborowej pomoże nam wszystkim lepiej zrozumieć i zaakceptować, a tym samym przekonać się do charakterystycznych linii naszego stowarzyszenia. Chodzi o kościelność, świeckość, organiczność i współpracę z hierarchią. Nieraz o tych cechach rozmawialiśmy, ale czy w praktyce nie pozostały one czystą teorią? Nieraz ludzie pytają się, czym Akcja Katolicka wyróżnia się od innych zrzeszeń. W miarę upływu czasu tak powinniśmy formować nasze umysły i serca oraz styl stowarzyszenia, aby można było zobaczyć i odczuć jego tożsamość zarówno w naszych słowach, jak i w czynach.
Bardzo krótko zatrzymam się nad czterema cechami charakterystycznymi wymienionymi przez Jana Pawła II. Pierwsza cecha to kościelność. Kiedy czytamy czy wypowiadamy to określenie, jakby automatycznie przyjść nam powinien na myśl numer 30. adhortacji Christifideles laici, w którym zawarte są kryteria charakteru kościelnego zrzeszeń. Każdy członek Akcji Katolickiej i cała organizacja mają być przykładem realizowania tej nauki. Jeśli zaczniemy ją lekceważyć, wejdziemy tym samym na drogę gubienia tożsamości, staniemy się jakimś bliżej nieokreślonym zbiorowiskiem, w którym każdy członek i każdy oddział będzie robił, co mu się podoba, a łączyć nas będzie tylko wspólny szyld. A przecież nie o szyld w Akcji Katolickiej chodzi. Chodzi nade wszystko o wspólnotę umysłów i serc, o wspólnotę celów i metod, chodzi o styl przeżywania wiary, bycia Kościołem i styl apostolstwa.
Pierwsze kryterium kościelności - to pragnienie osiągnięcia świętości. Jeśli ktoś wstępuje do Akcji Katolickiej, a nie ceni sobie tego powołania, niewiele jeszcze zrozumiał. Pierwszą odpowiedzią na pytanie o rację przystąpienia do organizacji powinno być stwierdzenie: " Pragnę być świętym i poszukuję dróg realizacji tego powołania. Ufam, że środowiskiem, które mi w tym pomoże, jest Akcja Katolicka". Drugim kryterium jest przyjęcie i przepowiadanie wiary o Chrystusie, Kościele i człowieku zgodnie z autentyczną interpretacją Urzędu Nauczycielskiego Kościoła. By tak było, trzeba na początku tę autentyczną interpretację poznać. Służyć temu będzie lektura i rozważanie dokumentów II Soboru Watykańskiego. Chodzi więc o zgłębianie i upowszechnianie nauki Kościoła, nie zaś o nagłaśnianie indywidualnych odczuć czy opinii. Trzecie kryterium mówi o trwałej i autentycznej komunii, wyrażanej w synowskim odniesieniu do papieża i do biskupa. Łączność z papieżem i biskupem winna się wyrażać w lojalnej gotowości do przyjmowania ich nauki i pasterskich zaleceń. W tym sensie Akcja Katolicka nie jest jakąś wyspecjalizowaną organizacją, która opracowuje swój program działania. Naszą cechą charakterystyczną jest przyjęcie za swój programu duszpasterskiego Kościoła - zarówno w diecezji, jak i prowincji kościelnej. W dobie subiektywizmu i indywidualizmu dzisiejszego, który zakrada się także do Kościoła, jest to wielkie zadanie dla każdego członka Akcji Katolickiej, a także dla stowarzyszenia jako całości. Czwarte kryterium mówi o zgodności z apostolskim celem Kościoła i o udziale w jego realizacji. By spełnić to kryterium, trzeba być zaangażowanym misyjnie. I to niekoniecznie chodzi o wyjazd do krajów misyjnych. Chodzi natomiast o zaangażowanie w dziele nowej ewangelizacji. Organizacja nasza istnieje i działa nie dla niej samej! Powstała i prowadzi swoją działalność, aby dotrzeć do ludzi nie znających eszcze Chrystusa, zaniedbanych religijnie i moralnie, a nawet wrogo do chrześcijaństwa i Kościoła nastawionych. Wreszcie piąte kryterium - to zaangażowana obecność w ludzkiej społeczności, będąca zawsze służbą na rzecz pełnej godności człowieka. Chodzi o to, żeby nie pozostawać na płaszczyźnie teorii, przeżyć duchowych i intelektualnych. One są bardzo ważne, ale mają prowadzić do chrześcijańskiej praktyki życia, przenikania duchem Chrystusowym doczesnego świata. To jest fundament duchowości świeckich. O tym wszystkim myślimy, w tym wszystkim pragniemy wzrastać, kiedy wypowiadamy słowo "kościelność". A jest ona - jak uczy Papież - jedną z cech charakterystycznych Akcji Katolickiej.