Być świadkiem wiary w warunkach ekstremalnych to heroizm o największym napięciu sił duchowych człowieka. Ów ekstremalizm warunków cechuje życie większości spośród jedenastu bohaterów wystawy Bohaterowie Europy. Świadkowie wiary.
Zorganizowana na Zamku Królewskim w Warszawie wystawa trwała tylko dwa ostatnie tygodnie sierpnia br., nie mogła być więc wcześniej omówiona na łamach Niedzieli. Ale wspomnienie o niej jest koniecznością. Eksponowana na dziedzińcu Zamkowym, miała swoje dopełnienie w Bibliotece Stanisławowskiej w postaci znakomitej wystawy poświęconej Prymasowi Wyszyńskiemu, jednemu z owych "jedenastu".
Pośrodku wystawy na dziedzińcu wzgórek kamieni zwieńczony koroną cierniową z drutu kolczastego oraz ciągi plansz z fotografiami z wojennej pożogi i komunistycznego totalitaryzmu od razu sugerują, że nie znajdziemy tu wielkich postaci czasów pokoju, np. papieża Jana XXIII, i odnowy świata przez Vaticanum II.
Patrząc na każdego z bohaterów wystawy, uświadamiamy sobie, jak wiele tysięcy innych reprezentowanych jest przez tych " jedenastu". Zacznijmy od heroicznych konwertytów z judaizmu: św. Edyty Stein - karmelitanki, zamęczonej w Auschwitz, wielkiego filozofa i autora dzieła Wiedza Krzyża; następnie wymieńmy Raissę Maritain - żonę wielkiego myśliciela i odkrywcy tomizmu
Jacques´a Maritaina; s. Teresę Landy - myśliciela związanego z kręgiem sługi Bożego ks. Władysława Korniłowicza. Potem mamy rabina Kalmana Szapirę, który dobrowolnie wybrał śmierć z innymi, a nie ucieczkę z obozu. Bohaterską postacią był pastor Dietrich Bonhoeffer, który dobrowolnie pozostał w Niemczech hitlerowskich, by prowa-dzić działalność religijną, za co został rozstrzelany. Przez nieznanych sprawców zamordowany został w 1990 r. (!) ksiądz prawosławny Aleksander Mień, przez lata dusza wierzącej inteligencji moskiewskiej. Zgładzony przez NKWD w 1947 r. został greckokatolicki biskup mukaczewski Teodor Romża, beatyfikowany w 2001 r. Matki Teresy z Kalkuty nie musimy przedstawiać, podobnie jak Prymasa Tysiąclecia kard. Stefana Wyszyńskiego, którego postać w sposób bardzo osobisty przybliżyła widzom naprawdę wspaniała wystawa Jemu poświęcona. Prymas Węgier - kard. Jozsef Mindszenty jest ogólnie znany jako więzień i męczennik komunizmu, a mimo to wstrząsającym przeżyciem było dokładne poznanie jego biografii. I wreszcie - jedyny żyjący jeszcze słowacki ksiądz Viktor TrstenskyM, który 45 lat przeżył w 24 więzieniach i obozach koncentracyjnych. Oto jak sprawował tam Eucharystię: w ułamanej łyżce moczą się trzy rodzynki, jak w kielichu; na metalowym wieczku od konserwy leżą grudki ulepione z białej mąki. Po odprawieniu Mszy św. w myślach fryzjer rozniesie pokarm Eucharystyczny po barakach...
To wstrząsające świadectwo niechaj skłoni nas do refleksji nad bezmiarem cierpień Kościoła w systemie komunistycznym, na równi z hitlerowskim.