Dyskusja o jednej Europie - jak widzimy to choćby na przykładzie dyskursu o konstytucji europejskiej - nie jest łatwa. W debacie mieliśmy do czynienia ze szlachetnym ścieraniem się poglądów, ale i z szantażem oraz nieuczciwą próbą narzucania woli słabszym. Szantaż i prawo silniejszego nie wzięły góry. Sprawa konstytucji europejskiej - dokumentu, który wytycza kierunki i ramy - jest otwarta. Cały czas chodzi o odpowiedź na pytanie: Jak jednoczyć Europę? Czy tylko opierając się na fundamencie ekonomii i gospodarki, czy trwałe zjednoczenie budować na wspólnej kulturze?
Najważniejszym głosem w debacie nt. integracji europejskiej jest głos Jana Pawła II. Zarówno przeciwnicy integracji, jak i jej zwolennicy wyczekiwali na słowa Ojca Świętego. Z obydwu stron traktowano je często koniunkturalnie, wykorzystując do umocnienia własnej pozycji w dyskusji. Trudno się oprzeć wrażeniu, że słowa papieskie były instrumentalizowane, traktowane wybiórczo, wyciągane pod kątem przydatności dla własnych interesów.
Szacunek dla Jana Pawła II, zaufanie do jego nauczania wymagają, aby spojrzeć na nie integralnie. Zadanie to, wobec bogactwa papieskiej myśli, jest niełatwe i ułudą byłoby oczekiwać jego realizacji od polityków. Poznanie nauczania papieskiego na temat zjednoczenia Europy wymaga przebrnięcia przez tysiące dokumentów i przemówień, a później jeszcze niełatwej syntezy. Zadania tego podjęła się Krystyna Czuba. Efektem jest książka: Idea Europy kultur w nauczaniu Jana Pawła II.
Już sama osoba autorki daje gwarancję, że praca jest wykonana solidnie i kompetentnie; wystarczy sięgnąć do bibliografii - 25 stron drobnego druku. „Przeorane” intelektualnie encykliki, adhortacje apostolskie, listy, orędzia, katechezy papieskie i ponad 200 papieskich przemówień. Do tego komentarze i opracowania. Zebrany materiał po prostu imponuje. Dodatkowo - co nie jest bez znaczenia - badania nie były finansowane przez żadną z europejskich instytucji czy fundacji. To gwarancja obiektywizmu i niezależności od czyichkolwiek pieniędzy.
Co znajdziemy w książce? Odpowiedź na pytanie o pryncypia jedności Europy. „Poszukiwanie pryncypiów jedności Europy - pisze Krystyna Czuba we Wstępie - jest czynnikiem decydującym o skuteczności procesu jednoczenia Europy. Koncepcja «jedności i wolności rynku», nawet w powiązaniu z zasadami jedności techniki i synchronizacji odkryć naukowych, nie wydaje się kryterium najważniejszym i rozstrzygającym. Jak pokazuje doświadczenie, może ona budować dobro i rozwój człowieka, ale też może być jego zagrożeniem. Aby jedność mogła być trwała i błogosławiona, konieczne jest poszukiwanie punktu wspólnego i zarazem najważniejszego. Jest nim świat osoby ludzkiej”.
To teza podstawowa. Moglibyśmy ją nazwać podmiotową wizją jednoczenia Europy. Od początku swojego pontyfikatu kreśli ją Jan Paweł II, a Krystyna Czuba stara się tę papieską wizję odkrywać, przybliżać jej rysy, wskazywać na fundamenty, ale także na szczegóły, na które brak miejsca w upraszczających doniesieniach mediów.
Na samym początku autorka przedstawia relacje człowieka do kultury. Za Janem Pawłem II przedstawia kulturę jako system wartości, który człowieka potwierdza i rozwija. W drugiej części prezentuje naród wobec kultury, która jest jego spoiwem. W trzeciej - w podobnej perspektywie zajmuje się ojczyzną i państwem. W czwartym rozdziale autorka stara się uchwycić istotę kultury europejskiej, pisząc o jej fundamentach i ideałach. Wreszcie w piątym - ukazuje kulturotwórczą rolę chrześcijaństwa, jego zasługi dla kultury europejskiej, które w dyskusjach choćby nad konstytucją europejską próbuje się kwestionować.
Krótko mówiąc - książka jest na czasie. Daje do ręki argumenty, bez których chrześcijanin w debacie o jednoczącej się Europie byłby bezbronny. Argumenty są silne, a swą siłę czerpią z głębi papieskiego nauczania. „Wypłyń na głębię” - nawoływał Jan Paweł II na początku nowego tysiąclecia. Krystyna Czuba w swojej książce wierna jest papieskiemu wezwaniu.

Krystyna Czuba, Idea Europy kultur w nauczaniu Jana Pawła II, Wydawnictwo im. Stefana Kardynała Wyszyńskiego „SOLI DEO”, Warszawa 2003, ss. 335.