Dom dziecka to ostatnie miejsce, gdzie maluch powinien przebywać - podkreśla pracownik jednego z ośrodków adopcyjnych. - Nawet gdyby pracowali tam święci ludzie, zawsze będzie tylko pan, pani, ciocia, wujek. Nie będzie taty i mamy. Oczekiwanie na adopcję albo usamodzielnienie dziecka powinno odbywać się w rodzinie zastępczej lub w rodzinnym domu dziecka, a nie w wielkim, tradycyjnym sierocińcu - mówi.
Kto był w nim choć raz i posłuchał dzieci, długo tego nie zapomni. Duża część z ich wychowanków szybko wraca pod opiekę państwa: do więzień, schronisk dla bezdomnych, na dworce, po zasiłki. W interesie wszystkich jest to, żeby dzieci dorastały w rodzinie: własnej lub zastępczej, a choćby w rodzinnym domu dziecka.
- Opieka zastępcza i domy dziecka, nazywane trafnie bidulami, to dwa różne światy - mówi pracownik ośrodka adopcyjnego. W Polsce jest prawie 420 „tradycyjnych” domów, gdzie żyje niemal 25 tys. dzieci i tylko np. ponad 270 rodzinnych domów dziecka, w których przebywa ok. 2 300 dzieci. W placówkach rodzinnych przebywa jeden z kilkunastu wychowanków domów dziecka, tymczasem proporcje powinny być odwrotne.
Rodzeństwo po kilku latach pobytu w domu dziecka, które trafiło do jednego z rodzinnych domów na Mazowszu, trzeba było uczyć prawie wszystkiego, także tego, do czego służy wanna i sedes. - Nie znały nazw dni tygodnia, pytały właściwie tylko o godziny posiłków, poza tym jakby czas dla nich nie istniał - mówi małżeństwo prowadzące placówkę. - Trzeba było tłumaczyć, że potrawy mają nazwy, a zupa może być konkretną zupą.
Początkowo dla sześciorga maluchów, które trafiły do rodzinnego domu prowadzonego przez Katarzynę i Leszka Dobrzyńskich w Szczecinie, problemem były najprostsze codzienne czynności. Ale nic dziwnego. - Wszystkie są po dużych
przejściach. Coś złego działo się w rodzinie, doszło do sytuacji odrzucenia - mówi Leszek Dobrzyński. Jedna z dziewczynek na początku lekceważyła ich, najpewniej koleżanki z sierocińca podsyciły jej strach przed zmianą sytuacji. Przyjechała do nich bardzo nieszczęśliwa, ale tu czekała ją niespodzianka. Była nią młoda Sunia, która z miejsca przylgnęła właśnie do niej.

Weźcie malucha

„Na początku Wielkiego Postu podejmujemy z reguły różnorakie postanowienia. W obecnym roku duszpasterskim dobrze byłoby rozważyć możliwość podjęcia konkretnych zadań wobec życia i nierozerwalnie związanej z nim miłości” - napisał Metropolita Łódzki. „Zaangażowanie w rodzicielstwo zastępcze jest nie tylko wspaniałym przykładem troski o życie, daje dzieciom miłość i dom, ale niesie ze sobą także wiele satysfakcji, a przede wszystkim zasługuje na szczególną łaskę Chrystusa, którego słowa właśnie wtedy stają się najbardziej aktualne: «Wszystko, co uczyniliście jednemu z tych braci moich najmniejszych, Mnieście uczynili»”.
- List abp. Ziółka to kulminacja naszych wcześniejszych działań. Namawiamy rodziny: nie macie dzieci, weźcie malucha z domu dziecka - mówi ks. Stanisław Kaniewski, dyrektor łódzkiego Centrum Pomocy Rodzinie, prowadzącego m.in. Archidiecezjalny Ośrodek Adopcyjno-Opiekuńczy.
Abp Władysław Ziółek jest do takiego listu szczególnie uprawniony: to przecież właśnie on, dokładnie przed 20 laty, powołał łódzki Archidiecezjalny Ośrodek Adopcyjno-Opiekuńczy - pierwszą tego typu placówkę prowadzoną przez Kościół w Polsce. - To na naszych doświadczeniach uczyli się twórcy kolejnych takich ośrodków - podkreśla ks. Kaniewski.
Wciąż się tu uczą: w ośrodku trwają warsztaty dla małżeństw przygotowujących się do adopcji, ale uczestniczą w nich także pracownicy ośrodka adopcyjnego z Sosnowca. - Ich ośrodek powstał niedawno, czują więc potrzebę douczenia się - mówi ks. Kaniewski. Dziś w Polsce działa 20 ośrodków, są prowadzone przez Caritas, stowarzyszenia katolickie lub bezpośrednio przez diecezje. Łódzka placówka skierowała do rodzin już około 1400 dzieci, głównie przez adopcję.

To trzeba czuć

Zaczęło się od „Promocji rodzicielstwa zastępczego”, sesji dla księży, która odbyła się w listopadzie ub.r. - Chodziło o dogłębne zapoznanie księży z problematyką rodzicielstwa zastępczego - mówi ks. Kaniewski.
Sesja była potrzebna, skoro jeden z młodych księży spytał, czy on mógłby być rodziną zastępczą. - Odpowiedziałem, że każdy powinien robić to, co do niego należy. Naszą rolą jest promowanie rodzicielstwa zastępczego, a nie zastępowanie rodziców - uśmiecha się Ksiądz Dyrektor, wikariusz biskupi ds. duszpasterstwa rodzin.
Potem były wizyty duszpasterzy po kolędzie. - Proboszczowie mają przyjazne relacje z parafianami, widzą i czują, czy dobrze, żeby dziecko trafiło do jakiejś rodziny - mówi ks. Kaniewski. - Wiedzą, czy można podpowiedzieć jakiejś rodzinie, żeby przyjęła do siebie dzieci z domu dziecka. I podpowiadali. Ja też to robiłem, ale nie oczekiwałem deklaracji. To trzeba czuć.
I potrafić się wczuć w to, co czuje dziecko w sierocińcu. - W rodzinie zastępczej dziecko ma szansę być wśród kochających się ludzi i doświadczyć miłości, szybciej nadrobić braki środowiskowe, edukacyjne i zdrowotne. W takiej rodzinie dziecko szybciej się rozwija, staje się bardziej odporne na stresy, szybciej staje się osobą społeczną. Ma wielkie szanse, żeby stać się wartościowym człowiekiem - przypomina Ksiądz Dyrektor.
Wcześniej, we współpracy z organizacjami pozarządowymi i samorządowymi, Centrum Pomocy Rodzinie propagowało już rodzicielstwo zastępcze. Teraz akcja jest szersza, włączyli się do niej duchowni, także w czasie kolędy. Ma większe szanse powodzenia: rozważenie przyjęcia dziecka do rodziny proponuje przecież nasz duszpasterz. Ale zachęcać rodziców do tworzenia rodzin zastępczych, rodzinnych domów dziecka trzeba stale, to nie może być jednorazowa akcja.

Życzliwy klimat

W kilka tygodni po kolędzie i liście Księdza Arcybiskupa trudno powiedzieć, jak apele zaowocują. - Każda decyzja o przygarnięciu dziecka jest ważna, ale istotne jest też to, żeby powstał życzliwy klimat wokół rodzicielstwa zastępczego. Może to spowodować otwarcie ludzi na podjęcie decyzji o przyjęciu dziecka - mówi ks. Stanisław Kaniewski.
Pracownik łódzkiego Centrum opowiada, jak kiedyś dowiedział się, że jego kuzyni chcą poddać się metodzie in vitro. Zapytali go o opinię, zaczął namawiać ich na adopcję, pokazując, czym jest in vitro.
- Przez rok nie odzywali się do mnie, aż tu po roku telefon - opowiada. - Może byś coś powiedział o adopcji… Rok dojrzewali, byli zbuntowani i źli. Mówili, że zburzyłem ich plan. Dziś, po kilkunastu latach od tamtej rozmowy, nie wyobrażają sobie życia bez dzieci, które adoptowali.
Adopcja to ostatnio nie problem, na ogół brakuje dzieci, które można przyjąć do rodziny. Zdaniem pracowników ośrodków adopcyjnych, zbyt powolnie pracują sądy, które orzekają o odebraniu praw rodzicielskich, co otwiera drogę do adopcji. Problemem są rodziny zastępcze.
W Łódzkiem np. w domach dziecka czeka na rodziców 1500 dzieci. Tymczasem kandydatów na zastępczych rodziców, którzy przyjęliby je do domów albo stworzyli rodzinne domy dziecka, nie ma zbyt wielu. Tak się dzieje w całej Polsce. W Łodzi nie pomogli nawet radni, którzy zastępczym rodzicom zagwarantowali m.in. zwolnienie z opłat za przedszkola i przejazdy komunikacją miejską, obniżenie czynszu i finansowanie wyjazdów wakacyjnych.

Same korzyści

Powodów, że powstaje tak mało rodzinnych domów i rodzin zastępczych, jest co najmniej kilka. Biurokracja, nie najlepsza prasa i złe prawo - wylicza Krystyn Nawrocki, prowadzący z żoną rodzinną placówkę w Białogardzie w Szczecińskiem. - Z pewnością jest dużo dobrych rodzin, które chciałyby się tym zajmować, ale urzędnicy mają kłopoty z dotarciem do nich. A przecież utrzymanie wychowanków w tradycyjnych bidulach jest dwukrotnie droższe. Przejście na rodzinne domy daje same korzyści, w tym najważniejsze, dotyczące kształtowania osobowości dziecka.
Niektórych zniechęca myśl, że dzieci pewnie nie zostaną z nimi na zawsze. Rodzic zastępczy musi pamiętać, że jest… zastępczy, sprawuje tymczasową opiekę nad dziećmi. - Nie jest to łatwa sytuacja, bo dziecko pokochaliśmy, zżyliśmy się z nim - przyznaje Leszek Dobrzyński. - Musimy być na to otwarci. Nasz ból się nie liczy, chodzi o dobro dziecka.
- Pytam znajomych: dlaczego nie stworzycie rodziny zastępczej? Odpowiadają: bo jeszcze nie czas, bo muszę wychować własne dzieci, bo mam pracę, która mi to uniemożliwia - mówi Tomasz Bilicki, wicedyrektor łódzkiego Centrum. Po to, żeby przekonać ludzi, Centrum wpadło na pomysł, żeby włączyć w swoje działania duchownych.
Dzięki nim ulotki i foldery z adresami ośrodków adopcyjno-opiekuńczych w Łodzi dotarły do domów parafian. Pytania duszpasterza bezdzietnych par, czy myślą o dzieciach i czy rozważyliby adopcję lub rodzicielstwo zastępcze - też pewnie zrobiły swoje.
Pracownicy łódzkiego Centrum już odczuli większe zainteresowanie rodzin. Niektóre chciałyby adoptować dziecko, inne stworzyć rodziny zastępcze, jeszcze inne myślą o rodzinnym domu dziecka.

Adresy katolickich ośrodków adopcyjno-opiekuńczych i diecezjalnych poradni życia rodzinnego można znaleźć np. na stronie: www.familiae.pl