Tydzień temu nauczyliśmy się odnajdywać Gwiazdę Polarną. Dwie
tylne gwiazdy Wielkiego Wozu wskazują nam ją dokładnie. Wielka Niedźwiedzica
jest trzecim co do wielkości gwiazdozbiorem i pokrywa znaczną część
naszego północnego nieba. Cały gwiazdozbiór trudno jest rozpoznać
w przeciwieństwie do jego części zwanej Wielkim Wozem. Jest to układ
siedmiu jasnych gwiazd, tworzących tułów i ogon Niedźwiedzicy. Wielki
Wóz jest tak wyraźny, że stanowi znakomity punkt wyjścia do poznawania
nieba.
W pogodną i czarną noc dostrzeżemy na niebie wiele gwiazd.
Gołym okiem widzimy tylko te najbliższe, których światło wędruje
do nas co najmniej kilka lat - np. odległość do Gwiazdy Polarnej
jest dla nas niewyobrażalnie duża i wynosi ponad 1000 lat świetlnych.
Wydawałoby się, że przy tak wielkich odległościach w kosmosie gwiazdy
są bardzo samotne. Ale gdzież tam! Większość z nich żyje w towarzystwie,
tworząc układy dwóch lub więcej gwiazd sąsiadujących ze sobą w przestrzeni.
W takich podwójnych układach wirują one wokół siebie za sprawą siły
grawitacji. Optycznie wydaje się, że przykładem takiego układu podwójnego
są Alcor i Mizar w Wielkim Wozie. Gołym okiem widać, że znajdują
się bardzo blisko siebie, ale to tylko złudzenie. W rzeczywistości
ich wzajemna odległość wynosi ok. 10 lat świetlnych. Podobnie jak
dawniej Arabowie i Indianie, również i my możemy sobie przy pomocy
Alcora i Mizara sprawdzić ostrość wzroku. Obydwie gwiazdy odnajdziemy
w dyszlu Wielkiego Wozu (tak jak zaznaczono na mapce). Jeżeli uda
nam się gołym okiem je rozróżnić, oznaczać to będzie, że posiadamy
dobry wzrok. Sprawdźmy więc sami! Przy pomocy większej lornetki możemy
jednak dokonać prawdziwego odkrycia, ponieważ okazuje się, że obok
Mizara ujrzymy jeszcze jedną gwiazdę. Jest nią rzeczywisty partner
Mizara - Mizar B (widzimy go jako maleńką kropeczkę). Mizar był pierwszą
gwiazdą, którą udało się przy pomocy lunety rozdzielić na dwa składniki.
Dokonał tego w 1650 r. włoski astronom Giovanni B. Riccioli i wywołało
to wówczas wielkie zdziwienie wśród miłośników astronomii. Taki układ
gwiazd nazywamy układem podwójnym. Ale to nie wszystko! Dziś wiemy,
że Mizara B obiega jeszcze jeden niewidoczny towarzysz, którego obecność
stwierdzono na podstawie zmian w widmie tej gwiazdy. Alcor wraz z
pozostałymi gwiazdami układu Mizara mają wspólne pochodzenie i znajdują
się w odległości ok. 88 lat świetlnych od nas.
Większość gwiazd żyje w parach i chyba nie lubią one
samotności. Jakże podobny jest ich los do losu człowieka, przecież
my też żyjemy w swoich rodzinach! Chociaż zdarzają się wśród gwiazd
również i wielcy samotnicy, a jednego takiego wielkiego samotnika
wszyscy doskonale znamy - to nasze Słońce. Bez Słońca życie na Ziemi
nie byłoby możliwe. Odczuwamy to zwłaszcza zimą, kiedy na dworze
mróz i zimno, a my czerpiemy ze słonecznej energii, grzejąc się w
jego promieniach. Tymczasem zachody Słońca w styczniu są piękne,
wyjdźmy więc na wieczorny spacer. Już w kilkanaście minut po zachodzie
ujrzymy na południowym niebie Jowisza. Potem zapalać się będą najjaśniejsze
gwiazdy. Na lewo od Jowisza ujrzymy planetę Saturn, a na południowym
zachodzie widoczny jest także Mars. Jeżeli patrzycie w niebo razem
z nami, zauważyliście na pewno, jak przez ostatni miesiąc zmniejszyła
się odległość pomiędzy Marsem i Jowiszem. W ciągu tego miesiąca nauczyliśmy
się już wiele, ale najciekawsze jeszcze przed nami!
Pomóż w rozwoju naszego portalu