Reklama

Opis Wielkiego Postu wg liturgii jerozolimskiej z końca IV w. (cz. I)

Itinerarium Egeriae

Niedziela legnicka 15/2003

Bądź na bieżąco!

Zapisz się do newslettera

Egeria była pątniczką, autorką opisu pielgrzymki do miejsc związanych z wydarzeniami Starego i Nowego Testamentu oraz liturgii jerozolimskiej z końca IV w. Dzieło jej, znane jako Itinerarium Egeriae (Pielgrzymka do miejsc świętych) zawiera opis pielgrzymki do miejsc opisanych w Piśmie Świętym. Zostało ono ujęte w formie listu do sióstr, prawdopodobnie mniszek. W części I (1-23) Egeria relacjonuje przebieg pielgrzymek z Jerozolimy do miejsc związanych z życiem Mojżesza i wędrówką Izraela (góra Synaj, Faran, pustynia Sur na Synaju, Clysma, Magdalium w Egipcie, Ziemia Goszen, Peluzjum, góra Nebo, Jerycho, Liwias), z życiem Hioba (Carneas), Melchizedeka (Salem), Tomasza Apostoła (Edessa) i patriarchów (Charan) oraz z życiem Jezusa Chrystusa. W części II (24-49) szczegółowo opisuje nabożeństwa liturgiczne odprawiane w Jerozolimie w dni powszednie, niedziele i święta (Epifania, Ofiarowanie Pańskie, Wielkanoc, Wniebowstąpienie Pańskie, Zesłanie Ducha Świętego) oraz w Wielkim Tygodniu praktykę postów i katechumenatu.
G. F. Gamurrini, który w 1884 r. odkrył w Arezzo rękopis dzieła, sądził, że jego autorką jest św. Sylwia, szwagierka Rufina (zm. 395 r.), wyższego urzędnika na dworze cesarza Arkadiusza. W 1903 r. M. Férotin na podstawie listu hiszpańskiego mnicha Walerego z Vierzo (VII w.) zidentyfikował autorkę tekstu z chwaloną przez niego mniszką Egerią. Dalsze jednak próby identyfikacji z postaciami listów św. Hieronima nie przyniosły rezultatów. Nie ustalono, czy była pochodzenia galijskiego (relacje Egerii o rzece Rodan), czy hiszpańskiego (Férotin). Z wielu form imienia występujących w tekście listu Walerego (Geria, Egeria, Echeria, Eiheria, Eucheria, Heteria, Eteria, Aetheria) najbardziej rozpowszechniły się Eteria i Egeria; tę ostatnią uznano za najwłaściwszą.
Data powstania dzieła Egerii była dyskusyjna i zamykała się w granicach między 363 (data oddania Persom Nisibis przez Jowiana) a 540 rokiem (zniszczenie Antiochii i budowa klasztoru św. Katarzyny na Synaju). Ostatecznego ustalenia dokonał P. Devos, datujący powstanie utworu na 381-384 r. Dzieło Egerii napisane jest potoczną łaciną, z której później powstały języki romańskie. Stanowi ono bezcenne źródło dla dziejów liturgii, archeologii, topografii i językoznawstwa oraz do powstania dziejów Palestyny z końca IV w.
Egeria, opisując wielkotygodniową liturgię, poza nazwami kościołów z Góry Oliwnej, posługuje się określeniami kompleksu zabudowań Grobu Bożego, który w IV w. składał się: z tzw. Anastasis (gr. zmartwychwstanie) - w kształcie rotundy, zbudowanej nad Grobem Chrystusa przez cesarza Konstantyna i jego matkę św. Helenę w latach 326-336; Kalwarii zwanej również Krzyżem, będącej kaplicą Krzyża Świętego i przylegającej do Martyrium oraz ante Crucem - "przed Krzyżem" wielkiego dziedzińca otoczonego kolumnami, łączącego Anastasis z Martyrium.
W opisie Egerii liturgia Wielkiego Tygodnia jest związana z dużym wysiłkiem fizycznym: "I tak idą powoli, aby lud się nie zmęczył i już pod wieczór dochodzą do Anastasis" (31,4). "Idą powoli, krok za krokiem, tłumnie, zmęczeni codziennym czuwaniem i postami, a także i dlatego, że z tak wielkiej muszą schodzić góry" (36,2). "Następnie biskup przemawia do ludu, dodając mu otuchy - ten bowiem całą noc się trudził i jeszcze w ciągu tego dnia czeka go wysiłek - by nie czuł się znużony, ale pokładał ufność w Bogu, który za trud większą mu da nagrodę" (36,5). Nabożeństwa odbywają się od świtu do nocy: "Kiedy w sobotę zaczyna świtać, biskup składa ofiarę" (29,3). "Od pierwszego piania kogutów do rana odprawia się to, co w Anastasis i przy Krzyżu zwykło się odbywać do rana" (30,1). "Dopiero w nocy następuje rozesłanie w Martyrium" (32,2). "Po rozesłaniu już późno w nocy wraca (lud) z góry do swego domu" (33,2). "Czwartego dnia wszystko od pierwszego piania kogutów przez cały dzień odbywa się tak, jak dnia drugiego i trzeciego (...) po czym następuje rozesłanie" (34,1); "przez całą noc aż do rana odmawia się hymny i antyfony" (37,9). Uczestnictwo w liturgii jerozolimskiej jest połączone również z postem i umartwieniami: "zmęczeni codziennym czuwaniem i postami" (36,2); "jest tu bowiem taki zwyczaj poszczenia podczas Wielkiego Postu" (27,9).
Przeżywanie liturgii Wielkiego Tygodnia w Jerozolimie w oprawie środowiska naturalnego, tłumów przybyłych z różnych stron i mówiących różnymi językami, postów i wysiłku fizycznego, sprawiało na pielgrzymach bardzo mocne i głębokie wrażenie. "Powracali do domów, przenosząc ze sobą zwyczaje jerozolimskiej liturgii do swoich krajów rodzinnych, nie tylko w formie opisów literackich (...), ale i samych nabożeństw, jak na przykład adoracja Krzyża na Zachodzie bierze swój początek z liturgii jerozolimskiej". Pobożna pątniczka Egeria podkreśla w swym opisie, iż obrzędy w czasie Wielkiego Tygodnia (podobnie zresztą jak i w innym okresie) są sprawowane nie tylko w miejscach, gdzie się wydarzyły, ale także prawie w tym samym czasie.
Liturgiczne przeżywanie Wielkiego Tygodnia rozpoczyna się, według opisu Egerii, w sobotę przed Niedzielą Palmową w Lazarium tj. w Betanii oddalonej od Jerozolimy o 2,7 km. Po odprawieniu Mszy św., o godzinie siódmej (13.00) wszyscy udają się do Lazarium, zatrzymując się jednakże po drodze w kościele, w miejscu gdzie Maria, siostra Łazarza, wyszła naprzeciw Panu (por. J 11,29n). Mnisi i zgromadzeni wierni wraz z biskupem odmawiają w tym kościele hymn i antyfonę. Czytany jest fragment z Ewangelii o wyjściu siostry Łazarza na spotkanie Pana. Po modlitwie i otrzymaniu błogosławieństwa wszyscy, śpiewając hymny, idą do Lazarium, a gdy tam przybędą, czeka już na nich wielka rzesza ludzi, którzy "wypełniają" nie tylko to miejsce, ale i przyległe pola! Odmawia się hymny i antyfony dostosowane do dnia i miejsca oraz czytane jest wszystko, co odnosi się do tego dnia. Przed zakończeniem liturgii ogłaszana jest Pascha: "kapłan wstępuje na podwyższenie i czyta ów ustęp zapisany w Ewangelii" (29,5) o tym, jak "na sześć dni przed Paschą Jezus przybył do Betanii, gdzie mieszkał Łazarz, którego Jezus wskrzesił z martwych" (J 12,1). Po odczytaniu tego tekstu i ogłoszeniu Paschy kończy się wspólne nabożeństwo w miejscu i dniu potwierdzonym przez Ewangelię, iż wydarzyło się to szóstego dnia przed Paschą w Betanii. "Od soboty bowiem do piątego dnia, kiedy to nocą po wieczerzy pojmano Pana, jest sześć dni" (29,6). Potem wszyscy wracają do Jerozolimy i udają się do Anastasis, by wziąć udział w nieszporach.
Pątniczka Egeria informuje, iż "w dzień Pański, rozpoczynający tydzień Paschalny, który zwany jest Wielkim Tygodniem, od pierwszego piania kogutów do rana odprawia się to, co w Anastasis i przy Krzyżu zwykło się odbywać do rana" (30,1). Następnie idzie się do większego kościoła, zwanego Martyrium, "który stoi na Golgocie, to jest za Krzyżem, gdzie Pan został umęczony" (30,1) i tam wszyscy biorą udział w Mszy św. Na jej zakończenie archidiakon zaprasza na godzinę siódmą (13.00) do kościoła w Eleona, "to jest na Górze Oliwnej, gdzie jest owa grota, w której Pan nauczał" (30,3). Na Górze Oliwnej znajdowały się trzy kościoły: Imbomon (od gr. en bunos - na szczycie, na wzgórzu) - kościół na miejscu wniebowstąpienia Pana, na szczycie Góry; Eleona (od gr. elaion - ogród oliwny) - bazylika zbudowana przez Konstantyna w 325 r. nad grotą, w której nauczał Chrystus Pan i Getsemani - kościół u podnóża Góry, wzdłuż Cedronu.
O godzinie siódmej (13.00) wszyscy wierni gromadzą się w kościele w Eleona i wraz z biskupem odmawiają hymny i antyfony "stosowne do tego dnia i miejsca, podobnie też czytania" (31,1). Wraz z nadejściem godziny dziewiątej (15.00) wierni w procesji, ze śpiewem hymnów, udają się do Imbomon i tam "odmawia się hymny i antyfony odpowiednie do miejsca i dnia, podobnie też przeplatane modlitwami i czytaniami" (31,1). O godzinie jedenastej (17.00) czyta się Ewangelię o wjeździe Pana Jezusa do Jerozolimy (por. J 12,13n), a po jej odczytaniu biskup i zgromadzeni wierni, naśladując Pana, wyruszają w procesji, którą Egeria opisuje tak: "Wszystek lud idzie przed nim (biskupem) z hymnami i antyfonami i odpowiadając: «Błogosławiony, który przychodzi w Imię Pańskie». Wszystkie zaś dzieci, nawet te które jeszcze nie potrafią chodzić, bo są maleńkie i niesione są na plecach przez rodziców, trzymają gałązki - jedne palmowe, inne oliwne - i prowadzą biskupa w ten sposób, w jaki prowadzono Pana. I tak ze szczytu góry przez całe miasto do Anastasis wszyscy idą pieszo - a są wśród nich znakomite niewiasty (matrony) i (wielcy) panowie (...). I tak idą powoli, aby lud się nie zmęczył i już pod wieczór dochodzą do Anastasis. Gdy tam przybędą, choć to już wieczór, odbywają się nieszpory, modlitwa przy Krzyżu i lud zostaje rozpuszczony" (31,3-4).
Trzy pierwsze dni Wielkiego Tygodnia: poniedziałek, wtorek i środę charakteryzuje wspólna modlitwa w Anastasis: od pierwszego piania kogutów do rana oraz o godzinie trzeciej i szóstej (9.00 i 12.00). W Martyrium wszyscy modlą się od godziny dziewiątej (15.00) do pierwszej w nocy (19.00); śpiewa się hymny i antyfony oraz czyta odpowiednie do dnia i miejsca fragmenty Pisma Świętego, przeplatane modlitwami. Tam również sprawuje się nieszpory, a w nocy ma miejsce zakończenie i odprowadzenie biskupa, przy śpiewie hymnów, do Anastasis, gdzie jest jeszcze modlitwa i błogosławieństwo wiernych. W Wielki Wtorek nocne nabożeństwo jest wzbogacone o procesję z Anastasis do kościoła Eleona na Górze Oliwnej, gdzie biskup wchodzi do wnętrza groty, w której Pan Jezus nauczał swych uczniów i odczytuje fragment Ewangelii według św. Mateusza (24,4n), rozpoczynający się słowami "Jezus im odpowiedział: «Strzeżcie się, żeby was kto nie zwiódł»". Po odczytaniu następuje modlitwa, błogosławieństwo katechumenów i wiernych, i rozesłanie modlących się późną nocą z Góry Oliwnej do domu. W Wielką Środę wszystko odbywa się jak w poprzednich dwóch dniach, z tym jednakże, że po nabożeństwie w Martyrium i odprowadzeniu biskupa ze śpiewem hymnów do Anastasis, wchodzi on do znajdującej się tam groty i staje za kratami. Natomiast jeden z kapłanów, stojąc przed kratami, czyta fragment Ewangelii mówiący o zdradzie Judasza Iskarioty (por. Mt 26,14n). "Gdy to zostanie odczytane, taki podnosi się jęk i takie biadanie całego ludu, iż nie ma w tej godzinie nikogo, kto mógłby się powstrzymać od łez" (34,1). Liturgię tego dnia kończy modlitwa i błogosławieństwo.
Cdn.

Pomóż w rozwoju naszego portalu

Wspieram

2003-12-31 00:00

Ocena: +1 0

Reklama

Wybrane dla Ciebie

„Napełnił naczynie wodą i zaczął umywać uczniom nogi” (J 13, 5)

Niedziela warszawska 15/2004

[ TEMATY ]

Wielki Tydzień

pl.wikipedia.org

Mistrz Księgi Domowej, "Chrystus myjący nogi apostołom", 1475

Mistrz Księgi Domowej,

1. Wszelkie „umywanie”, „obmywanie się” lub kogoś albo czegoś kojarzy się ściśle z faktem istnienia jakiegoś brudu. Umywanie to akcja mająca na celu właśnie uwolnienie się od tego brudu. I jak o brudzie można mówić w znaczeniu dosłownym i przenośnym, taki też sens posiada czynność obmywania; jest to oczyszczanie się z fizycznego brudu albo akcja symboliczna powodująca uwolnienie się od moralnego zbrukania. To ten ostatni rodzaj obmycia ma na myśli Psalmista, kiedy woła: „Obmyj mnie całego z nieprawości moich i oczyść ze wszystkich moich grzechów …obmyj mnie a stanę się bielszy od śniegu” (Ps 51, 4-9). Wszelkie „bycie brudnym” sprowadza na nas złe, nieprzyjemne samopoczucie, uwolnienie się zaś od owego brudu przez obmycie przynosi wyraźną ulgę.
Biblia mówi wiele razy o obydwu rodzajach zarówno brudu jak i obmycia, czyli oczyszczenia. W rozważaniach niniejszych zajmiemy się obmyciami z brudu w znaczeniu moralnym.

CZYTAJ DALEJ

Ponad 50 tysięcy widzów w polskich kinach na pokazach 4. sezonu "The Chosen"

2024-03-28 11:39

[ TEMATY ]

„The Chosen”

Materiały promocyjne/thechosen.pl

Serial o Jezusie z kolejnym sukcesem. W polskich kinach 4. sezon zebrał ponad 50 000 widzów, a licznik wciąż rośnie. Kolejne odcinki serialu, co stało się całkowitym fenomenem w branży filmowej, wciąż wyświetlane są w kinach.

Poza repertuarowym wyświetlaniem w kinach, również społeczność ambasadorów serialu organizuje w całej Polsce pokazy grupowe, które nierzadko mają sale zajęte do ostatnich miejsc. W wielu miejscowościach można wybrać się na taki pokaz czy to do kina sieciowego, lokalnego czy domu kultury. Kina widząc ogromne zainteresowanie same wstawiają do repertuaru kolejne odcinki lub powtarzają wyświetlanie od 1 odcinka. Już pojawiają się pierwsze całodzienne maratony z 4. sezonem.

CZYTAJ DALEJ

Sąd: areszt dla trojga zatrzymanych ws. Funduszu Sprawiedliwości

2024-03-28 17:20

[ TEMATY ]

sąd

zatrzymanie

Fundacja Profeto

Adobe Stock

Sąd Rejonowy dla Warszawy Mokotowa przychylił się do wniosku prokuratury i zastosował trzymiesięczny areszt dla trojga zatrzymanych ws. Funduszu Sprawiedliwości. Chodzi o dwie urzędniczki i beneficjenta środków z Funduszu Sprawiedliwości księdza z Fundacji Profeto.

Jak poinformował wiceprezes sądu ds. karnych Grzegorz Krysztofiuk, sąd zdecydował o aresztowaniu na trzy miesiące ks. Michała O., Karoliny K. oraz Urszuli D.

CZYTAJ DALEJ

Reklama

Najczęściej czytane

W związku z tym, iż od dnia 25 maja 2018 roku obowiązuje Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2016/679 z dnia 27 kwietnia 2016r. w sprawie ochrony osób fizycznych w związku z przetwarzaniem danych osobowych i w sprawie swobodnego przepływu takich danych oraz uchylenia Dyrektywy 95/46/WE (ogólne rozporządzenie o ochronie danych) uprzejmie Państwa informujemy, iż nasza organizacja, mając szczególnie na względzie bezpieczeństwo danych osobowych, które przetwarza, wdrożyła System Zarządzania Bezpieczeństwem Informacji w rozumieniu odpowiednich polityk ochrony danych (zgodnie z art. 24 ust. 2 przedmiotowego rozporządzenia ogólnego). W celu dochowania należytej staranności w kontekście ochrony danych osobowych, Zarząd Instytutu NIEDZIELA wyznaczył w organizacji Inspektora Ochrony Danych.
Więcej o polityce prywatności czytaj TUTAJ.

Akceptuję