Szeroka dyskusja społeczna nad miejscem i znaczeniem pracy
ludzkiej, która rozpoczęła się w Polsce wraz ze strajkami sierpniowymi
i powstaniem "Solidarności" wciąż trwa, choć zmieniły się przecież
warunki społeczne i polityczne, choć związki zawodowe i partie mogą
mówić własnym głosem, choć pojawiły się nowe zjawiska związane z
bezrobociem, nieznane w latach osiemdziesiątych, a dziś niestety
tak oczywiste, że już zdążyliśmy się do nich przyzwyczaić. Stronami
tej dyskusji byli i są przedstawiciele świata polityki, przedsiębiorcy
i działacze związkowi. Stroną był i jest także Kościół, który przez
swoje nauczanie, ustami Ojca Świętego, biskupów i duszpasterzy, ukazywał
i pomagał odkryć najgłębszy sens pracy, jej godność, znaczenie w
Bożych planach i w życiu człowieka i społeczeństwa. Znakiem udziału
Kościoła w tej twórczej dyskusji są niezliczone opracowania, począwszy
od Etyki solidarności ks. Józefa Tischnera należącej już dziś do
klasyki literatury poświęconej pracy, oraz działalność duszpasterska
wśród ludzi pracy.
Ten właśnie aspekt posługi Kościoła na rzecz ludzi pracy
stanowi główny temat wydanej w pierwszych dniach 2001 r. książki
Praca nad pracą ks. dr Jarosława Patera, wykładowcy Wyższego Seminarium
Duchownego w Łodzi, Instytutu Teologicznego, ale także wikariusza
parafii p.w. Matki Bożej Zwycięskiej w Łodzi, katechety w Liceum
Plastycznym oraz duszpasterza nauczycieli i wychowawców archidiecezji
łódzkiej. Książka jest owocem jego wieloletnich studiów z zakresu
teologii pastoralnej w Katolickim Uniwersytecie Lubelskim, uwieńczonych
dyplomem doktora teologii w 1998 r. Tytuł książki wyraźnie nawiązuje
do słynnej gdańskiej homilii Jana Pawła II z 12 czerwca 1987 r.,
podkreślającej potrzebę podjęcia wysiłku, którego celem będzie przywrócenie
pracy jej pełnego wymiaru osobowego i społecznego. Wybór takiego
właśnie tytułu nie jest jednakże tylko zabiegiem reklamowym czy kurtuazyjnym.
Czytelnik zauważy bez większego trudu, że w książce ks. Patera nauczanie
Jana Pawła II jest wciąż obecne, że, aby powiedzieć jeszcze więcej,
Autor wykazuje, że to właśnie Jan Paweł II zainspirował polską "pracę
nad pracą".
Charakteryzując, choćby pokrótce, te niezwykle interesująca
książkę, należy wyjaśnić dwa podstawowe pojęcia. Pierwsze pojęcie
- "ludzie pracy" obejmuje osoby pracujące w różnych zawodach, "których
często jedynym atutem w życiu społecznym jest ich osobista praca.
Ona też staje się główna treścią, a także aspirację ich życia, jak
również podstawą ich społecznej pozycji" (s. 23-24). "Duszpasterstwo
ludzi pracy" oznacza - zdaniem Autora - misję Kościoła w Polsce wobec
ludzi pracy, realizowaną w warunkach systemu komunistycznego, w którym
nie mogły powstawać żadne stowarzyszenia i organizacje o charakterze
religijnym. Pomimo formalnych zakazów tworzyły się jednak grupy duszpasterskie,
skupiające ludzi pracy, noszące wszystkie cechy stowarzyszeń lub
związków, ale funkcjonujące w ramach struktur duszpasterskich, w
wymiarze parafii lub diecezji.
Niewiele mówiący, na pierwszy rzut oka tytuł pierwszego
rozdziału, po uważnej lekturze ukazuje syntezę nauczania Kościoła
powszechnego i polskiego na temat wartości pracy ludzkiej, wskazań
dotyczących życia religijnego oraz moralności pracy zawodowej. Sięgając
do bogatego zasobu źródeł, począwszy od papieskich encyklik aż po
listy pasterskie biskupów polskich, opracowania duszpasterskie oraz
materiały Krajowego Duszpasterstwa Ludzi Pracy, Autor omawia także
potrzebę apostolskiego zaangażowania. Chrześcijanin bowiem, również
w miejscu pracy i przez swoją pracę powinien być świadkiem Ewangelii
i głosić Chrystusa swoim życiem. Rozdział drugi ukazuje działalność
duszpasterską w środowisku ludzi pracy. Ten rodzaj duszpasterstwa,
podobnie zresztą jak każdy inny, nie jest działalnością spontaniczną,
okazjonalną, od przypadku do przypadku, ale działalnością zorganizowaną,
opartą na określonych założeniach. Tylko tak prowadzone duszpasterstwo
może osiągnąć swoje cele, jakimi są bez wątpienia dojrzałość w wierze
oraz formacja etyczno-społeczna, które umożliwią aktywną i owocną
obecność apostolską w miejscach pracy. Tworzenie środowisk duszpasterskich
to w dużej mierze zadanie dla kapłanów. Stąd ważnie znaczenie ma
obecność w środowiskach pracowniczych duszpasterzy, posiadających
odpowiednie przygotowanie duchowe i intelektualne oraz znajomość
problemów środowisk pracowniczych. Treść rozdziału trzeciego prezentuje
wnioski i postulaty dotyczące życia religijno-moralnego ludzi pracy
oraz nowych form apostolskiej działalności. Autor szczególnie akcentuje
pilną potrzebę formacji kapłanów, którzy otoczą duszpasterską troską
ludzi pracy.
Praca nad pracą jest adresowana przede wszystkim do odpowiedzialnych
za organizację duszpasterstwa, choć każdy zainteresowany tą problematyką
znajdzie w niej przebogate źródło cennych informacji oraz tekstów
do osobistych przemyśleń. Sądzę, że książkę ks. Patera należy polecić
również tym politykom i związkowcom, którzy w swoich wypowiedziach
i działalności chętnie odwołują się do katolickiej nauki społecznej
i nauczania Jana Pawła II, którzy podkreślają swój związek z Kościołem
katolickim. Ciężar koniecznych przemian dokonujących się w naszej
Ojczyźnie ponoszą w ogromnej mierze ludzie utrzymujący się z pracy
własnych rąk. To właśnie oni, po likwidacji, niekiedy koniecznej,
kolejnych zakładów pracy czy redukcji zatrudnienia, powiększają szeregi
bezrobotnych. To pracownicy, zatrudniani przez nieuczciwych pracodawców,
najbardziej odczuwają niedoskonałość polskiego prawa pracy. Ale bywa
i tak że niesolidni pracownicy nadużywają swoich uprawnień i świadomie
działają na szkodę firmy państwowej czy prywatnej. Zapewne tę krótką
charakterystykę możnaby uzupełnić innymi obrazami, mniej lub bardziej
sugestywnymi i wzbudzającymi emocje. Jedno jest pewne: "praca nad
pracą" musi zostać dziś, na progu nowego stulecia raz jeszcze, podobnie
jak w 1980 r., podjęta przez rządzących i obywateli, przez pasterzy
Kościoła i katolików świeckich. Podjęta ze względu na miejsce pracy
w życiu człowieka, ze względu na jej znaczenie dla społeczeństwa,
nie tylko w wymiarze ekonomii i polityki, ale również w świetle nauczania
Kościoła.
Ks. Jarosław Pater, "Praca nad pracą. Duszpasterstwo ludzi pracy w Polsce. Studium pastoralne". Wydawnictwo Archidiecezjalne Łódzkie, Łódź 2001.
Pomóż w rozwoju naszego portalu