"Jakież w takim społeczeństwie może istnieć prawo, które by broniło człowieka i jego godności? To też widzimy, że bolszewizm rozpoczął nowy porządek przelaniem morza krwi, pozbawieniem setek tysięcy dzieci opieki ojca i matki, oderwaniem ludzi od ziemi i poddaniem robotników pod bezwzględną władzę, już nie licznych, prywatnych przedsiębiorstw, ale jednego jedynego przedsiębiorcy, jakim jest państwo, które właśnie dlatego, że jest jedynym pracodawcą, posiadającym wszelką władzę, może być tym bezwzględniejszym i kierując się własnymi prawami, żadnych innych praw uznać nie potrzebuje (.) Nie dziw, że ten porządek bez Boga przemienił kraj w piekło. A to piekło grozi nam i grozi całej ludzkości. Bo jak dobrze wiemy, bolszewizm pracuje wszystkimi siłami i wszystkimi środkami, by opanować cały świat"1.

Socjaliści i komuniści w zręczny sposób wykorzystywali w argumentacji w walce z Kościołem, który jakoby się sprzeniewierzył swojej misji w ciągu wieków, życie pierwszych chrześcijan, którzy byli według nich pierwszymi komunistami. Chrystus jedynie w tym celu przyszedł na świat, by rozwiązać kwestię społeczną, by usunąć z ziemi wszystkie niedomagania i niesprawiedliwości i stworzyć takie stosunki społeczne między ludźmi, by wszyscy mogli żyć szczęśliwie na ziemi. Takie też, a nie inne zadanie miał spełnić Jego Kościół - jak mówią - początkowo rzeczywiście je spełniał. Dowodu na to dostarczają Dzieje Apostolskie, w których św. Łukasz opisuje życie pierwszych chrześcijan, którzy między sobą stworzyli takie stosunki społeczne, że wszelka bieda została usunięta spośród nich i wszyscy stanowili jedno, bezklasowe społeczeństwo. A to stało się dzięki zniesieniu własności prywatnej, a zaprowadzeniu na jej miejsce własności wspólnej. Pierwszym więc dziełem Kościoła w myśli Chrystusa było - ich zdaniem - stworzenie nowego ustroju społecznego, który w pojęciu dzisiejszym, można nazwać komunistycznym. Niestety - tak twierdzą - Kościół później zapomniał o swej misji społecznej, zdradził swego Mistrza i zdradził sprawę społeczną, w nowszych zaś czasach zaprzedał się wprost kapitalizmowi i stał się jego sługą. Wobec tego - tak wnioskują - należy Kościół bezwzględnie zwalczać, jako wroga robotników.

Ta argumentacja - zdaniem Biskupa Kubiny2 - jest fałszywa, ale wykorzystywana przez socjalistów i komunistów, stała się powodem, jednym z wielu, dla których wielkie masy robotników katolickich odwróciły się od Kościoła.

Stało się faktem, że gotował się jakiś nowy świat. Wtedy jeszcze chyba nikt nie wiedział, jaki on będzie. Wszystkie znaki czasów wskazywały, że świat jest już na nowej drodze. Łatwo było zboczyć na fałszywą drogę, bo nowych dróg było wiele. Stojącym na rozdrożu stawia Biskup Kubina pytanie:

"Czy w takim stanie rzeczy wolno nam iść ślepo naprzód, dać się pchać przez wypadki i przypadki? Byłoby to szaleństwem, które by nas mogło doprowadzić do przepaści. Nie wolno nam iść ślepo naprzód, ale powinniśmy sobie wyszukać przewodnika pewnego, nieomylnego, dopiero z nim możemy iść śmiało naprzód.

Czy takim przewodnikiem może być Marx, czy może być Lenin, czyli komunizm i bolszewizm, których nam z takim gwałtem narzucają? Kochani bracia robotnicy! Iść za nimi, to znaczyłoby wyjść z jednej przepaści, aby wpaść w drugą, niemniej głęboką. Bo jak kapitalizm, tak komunizm, a to jeszcze w większym stopniu, nie uwzględnia godności człowieka jako dziecka Bożego (.) Za takim przewodnikiem robotnik w żaden sposób iść nie może"3.

Biskup odwoływał się do sumienia narodu i do pamięci narodowej, przypominając grożące niebezpieczeństwo utraty wolności, kiedy to zagrażała nam nowa niewola. Kiedy to wojska polskie musiały się cofać z krańców Rzeczypospolitej w głąb kraju. "Kiedy fale bolszewizmu coraz dalej zalewały ojczyznę, niszcząc po drodze wszystko, kiedy dnia 14 sierpnia już stały w sercu Polski, pod samą Warszawą. Przypominamy sobie, jak przywódcy bolszewików, pewni ostatecznego triumfu, już zapowiedzieli Europie upadek Warszawy, a z Warszawą upadek Polski ( .) wówczas cała Europa nas opuściła, zapominając, że upadek Polski pociągnie za sobą i jej upadek (.) Mimo to narody europejskie z przerażającą obojętnością przyglądały się, jak krwawi się naród polski, jak walczy rozpaczliwie resztkami sił, a niektóre narody nawet już były gotowe dzielić się z bolszewikami łupem, za jaki już uważali kraj i naród polski. Przypominamy sobie z niewymowną boleścią, że prawie aż do ostatecznej chwili w samym narodzie panowała niezgoda, że tu i ówdzie szerzył się duch bolszewicki. Zdawało się nam chwilami, że nastał ów czas (.) Rano jeszcze narodowi groziło piekło bolszewickie, a już wieczorem ponownie otwierało się dla niego niebo polskiej wolności ( .) Obudził się w narodzie wspaniały duch jedności (.) Jedna wola powstała we wszystkich, wola do życia, wola do zwycięstwa"4. W tej sytuacji, jaka panowała w kraju, a na terenie diecezji w szczególny sposób, zwłaszcza w Zagłębiu Dąbrowskim, czego widome i trwałe ślady są do dnia dzisiejszego, jak również w Częstochowie, Biskup Kubina wskazywał na grożące niebezpieczeństwo i zachęcał naród do jedności wiary i jedności działania. Podkopywanie wiary w narodzie, która jest siłą jednoczącą, nazywa zbrodnią.

"Powiedzmy sobie jasno, że podkopywanie wiary w narodzie, to praca dla bolszewizmu, to torowanie mu drogi do Polski (.) jeżeli nie zdobędziemy się na jedność, jeżeli nie zespolimy wszystkich swoich sił w karnej pracy państwowej, to ani Bóg nam nie pomoże. Bo naród rozbity, naród niekarny nie zasługuje na pomoc Bożą. Jedność narodu, solidarność wszystkich bez wyjątku w pracy narodowej to postulat najważniejszy w obecnej nader krytycznej chwili"5.

Już papież Leon XIII w encyklice Rerum Novarum wskazywał drogi rozwiązania kwestii robotniczej. Zalecał robotnikom tworzenie silnych organizacji społecznych na podstawach chrześcijańskich. Idąc za tą wskazówką, robotnicy prawie całego świata stworzyli potężny ruch robotniczy - chrześcijański, organizując się w związkach zawodowych. Należy stwierdzić, że ruch ten w wielkiej mierze przyczynił się do poprawy bytu klasy robotniczej, do urzeczywistnienia wielkich reform socjalnych, do zatamowania groźnej fali komunizmu, a umiejętnie kierowany i przez społeczeństwo poparty, stał się jednym z najważniej-

szych czynników przy przekształcaniu świata i wprowadzaniu nowego i zdrowego porządku społecznego.

W Polsce - stwierdza Biskup Kubina - ruch robotniczy był zupełnie rozbity i wskutek tego nie odgrywał tej roli, jaką powinien odgrywać 6.

Nie miał tu Biskup na myśli rozdwojenia, czy podziału na ruch chrześcijański i socjalistyczny, bo ten był raczej konieczny i wynikał z podstaw etycznych i światopoglądowych. "Dwa te obozy dzieli Chrystus Pan, bo ruch socjalistyczny chce budować przyszłe pokolenie bez Chrystusa, ruch zaś chrześcijański - z Chrystusem. Ale niepotrzebne i zgoła niezrozumiałe jest rozbicie w samym obozie chrześcijańskim. Spowodowanie tego fatalnego rozbicia, dopuszczenie do niego i utrzymanie go jest jedną z największych win, jaka została popełniona w naszym społeczeństwie"7.

Przypisy:

1 Rerum Novarum. Kazanie na 40. rocznicę encykliki. Biskup Kubina W podniosłych chwilach i doniosłych sprawach, Częstochowa 1931, t. 1, s. 163.

2 List pasterski: W podniosłych. t. 1, s. 163

3 Przemówienie w Sosnowcu: W podniosłych. t. 2., s. 192

4 Kazanie na Jasnej Górze: W podniosłych t. 1. s. 204.

5 W podniosłych..., s. 206

6 Biskup Kubina. Akcja Katolicka a akcja społeczna. W podniosłych..., t. 1. s. 84

7 "Te Deum laudamus". Kazanie z katedrze częstochowskiej na zakończenie 1929 r.