Reklama

O pszczołach łagodnie

Niedziela warszawska 29/2001

Bądź na bieżąco!

Zapisz się do newslettera

Pszczoły, które nie żądlą? Czy to biblijna przepowiednia raju czy ewenement przyrody? Ani jedno, ani drugie. W Woli Grzybowskiej w pasiece dr. Andrzeja Zawilskiego można spacerować w krótkich spodenkach, bez maski ochronnej. Pszczoły są tu łagodniejsze niż baranek i pracowitsze niż... pszczoły i mrówki razem wzięte. I to też nie magia.

Kilkadziesiąt uli zajmuje część działki państwa Zawilskich. Teren pielęgnuje sama natura. Tu wyrasta krzaczek, tam drzewo, sama rozprzestrzenia się też miododajna trojeść amerykańska, której kwiaty wyjątkowo chętnie odwiedzają pszczoły. W najodleglejszym od bramy wejściowej zakątku działki stoi parterowy dom z przybudówką. W niej dzieją się najważniejsze sprawy dla pasieki. Tu przyszły na świat pszczoły łagodne i miodne. Są łagodniejsze niż baranek. - Wyjąłem kiedyś z ula ramkę i przyniosłem do pokoju, aby pokazać gościom - opowiada dr Zawilski. - Matka, która składała jaja nie przerwała tej czynności ani na chwilę. Kiedy przychodzą studenci biorę pszczołę do ręki i pokazuję jak wygląda. Żadna mnie nie użądli - mówi badacz pszczół. Agresywna może stać się wtedy, kiedy ktoś podrażni ją sztucznie np. dymem z palonego plastiku. Na pszczołę łagodną pan Zawilski czekał bardzo długo. Hodowla trwała prawie 18 lat.

Wyposażenie laboratorium wygląda dość prosto. Mikroskop, cieplarki, butla z dwutlenkiem węgla do usypiania pszczół, na stołach pensetki, pojemniczki, naczynka. Część wyposażenia została podarowana przez znajomych i nieznajomych pszczelarzy, wtedy, kiedy pan Zawilski, jako zbyt dobrze zapowiadający się genetyk stracił pracę.

Pszczoły - moja miłość

Najpierw były pszczoły, jeszcze przed pójściem do szkoły. - Ojciec, absolwent SGGW był przyrodnikiem - opowiada pan Zawilski. - Tematy przyrodnicze były w naszym domu wysoko cenione. W wieku 7 lat podjąłem decyzję, że pójdę na przyrodę. Przyszedł czas okupacji niemieckiej. Obydwoje rodzice działali w konspiracji. Ojciec zginął w 1942 r., mimo to mama cały czas działała w kontrwywiadzie. Po ojcu zostały pszczoły. Nikt nie potrafił się nimi zająć, zacząłem się im baczniej przyglądać. Najpierw w tajemnicy przed rodziną. Oni chodzili na Mszę św. na godz. 9, ja na godz. 10. Dzięki temu miałem godzinę tylko dla pszczół. Po ojcu zostały też czasopisma Pszczelarz Polski, Pszczelnictwo i inne, w których się rozczytywałem. Rodzina załamywała ręce: Kim on będzie? Chcieli, żebym miał inne zainteresowania. Mama łagodziła wszelkie konflikty. W końcu rodzina zrozumiała, że nic nie wskóra. Kiedy miałem 14 lat prowadziłem pasieki. W domach dziecka przeprowadzałem kursy jak prowadzić pszczele ule. Nie pozwalano mi, więc formalnie chodziłem z dziadkiem.

Pszczół nigdy nie zdradziłem. Na SGGW poszedłem dla pszczół. Chociaż planowałem udać się na biologię na Uniwersytet Warszawski, wybrałem SGGW, ponieważ tam można było być bezpośrednio przy pszczołach. Nie zdobyłem większej wiedzy, ale znalazłem potwierdzenie tego, co już wiedziałem - opowiada pan Zawilski. Potem była praca w Polskim Związku Pszczelarskim na stanowisku inspektora do spraw hodowli, doktorat na SGGW i kolejna praca w Instytucie Genetyki Zwierząt Polskiej Akademii Nauk. To tej pracy dr Zawilski zawdzięcza solidną wiedzę z dziedziny genetyki. Dzięki opiece jednego z profesorów, który spotykał się z największymi światowymi autorytetami naukowymi, koordynował badania największych polskich uczelni, a przy tym chętnie dzielił się wiedzą, łatwiej było być na bieżąco w genetyce. - Zacząłem myśleć w sposób matematyczny o genetyce - wspomina pan Zawilski. Skoro u zwierzęcia można w hodowli myśleć o długości ucha, jakości węchu, to u pszczół np. o tym, ile da miodu.

Chociaż w Polsce modne były wówczas hasła 300 proc. normy nie wszystkim podobał się myślący doktorant. Skończyły się fundusze na badania. - Gdybym chociaż otrzymał jedną dziesiątą tego, co pozostali - marzył cicho. Odpowiadano głośno, że nawet tyle nie można, bo ONI nie będą mieli pracy.

Zaczęło się już na początku lat 70. Wtedy to doszło do likwidacji stacji badawczej w Bochni. Dr Zawilski sprawował opiekę naukową nad placówką z ramienia PAN. Nie wszyscy w PAN-ie spostrzegli się komu przydzielono stanowisko, tę decyzję oprotestowywano. W czasie rozbiórki stacji dr Zawilski wypowiedział się na antenie polskiej telewizji, że w stacji realizowany jest program, którego nie opracowano ani na Wschodzie ani na Zachodzie. Po tym fakcie zaostrzono ataki na osobę doktora.

Zdolnemu genetykowi próbowano też pozrywać kontakty z innymi pszczelarzami, co się jednak nie udało. Pan Zawilski hołubiony był w tym środowisku. Nawet w czasie, kiedy nie miał pracy, ani też włożyć co do garnka, przyjeżdżali ludzie ze Związku Pszczelarskiego, żeby pomóc przetrwać trudny okres. W zamian za to rewanżował się poradnictwem, co czyni społecznie do dzisiaj.

Pomóż w rozwoju naszego portalu

Wspieram

Reklama

Ukojenie

Z wielkiej rozpaczy powstało laboratorium pod szkłem na prywatnej działce w Woli Grzybowskiej. Znajomi ze Związku Pszczelarskiego przynosili naprawione cieplarki, termostaty, które wcześniej instytucje usuwały na złom. Założony został oblotnik dla pszczół. Wtedy na działce zaczęli pojawiać się z chęcią niesienia pomocy panowie z MSW. Wkrótce laboratorium zaczęło upadać.

Lepszą pomoc zaoferowali związkowcy pszczelarstwa z USA oraz Turkowie. Dr Zawilski wybrał się do Turcji na początku lat 90. Tam uskutecznił prace hodowlane. Udało się wyhodować nową ras pszczół - Rododendronową.

Obok łagodności dr Zawilski jako drugą najważniejszą cechę pszczół wysunął miodność. Dlatego odmiana "Nova" wyhodowana w Polsce bardzo intensywnie pracuje - nosi pyłek do ula obracając z pożytkiem w ciągu dnia częściej niż zwykle robią to pszczoły. Potrafi szybko zmobilizować do lotu inne zbieraczki. Poza tym jest bardzo oszczędna. Zwykle w ciągu roku rodzina pszczela zjada ok. 100 kg miodu np. na wychów czerwi, na loty. Jeśli zaoszczędzi 20-30 kg, to można już mówić o obfitym zbiorze. "Nova" zjada znacznie mniej.

Reklama

Co w ulu słychać

W obecnym laboratorium dr. Zawilskiego trudno znaleźć siatkę chroniącą przed pszczołami. Kilka dyżurnych jednak jest, gdyby przyjechali goście czy studenci. Przed wycieczką, z myślą o gościach, pan Zawilski rozpala podkurzacz. Dzięki temu można zajrzeć do ula nawet pszczół żądlących. - Dym odbierają jako sygnał niebezpieczeństwa. Aby zmobilizować siły biegną do jedzenia. Kiedy się najedzą, są ciężkie i niezdolne do zaatakowania - opowiada pan Zawilski. W ulu ramki ułożone są w ściśle określonej odległości i plastrem do środka. - Nieprzestrzeganie tych zasad grozi zakitowaniem ramek, których nie można potem wyjąć - wyjaśnia dr Zawilski. Na wyjętej ramce pszczoły pracują nieprzerwanie. Na obrzeżach ramki widać ciemno-żółtą i bardzo gęstą maź - tak wygląda pszczeli kit. Na samej sieci ramki mnóstwo komórek. Pogłębione służą do odkładania miodu. W innych, tzw. matecznikach, pszczoły wybudowały specjalne miseczki, w których składają jaja.

- W tych wylęgają się matki - opowiada dr Zawilski. Rasa na matkę karmiona jest inaczej - cały czas jako pokarm otrzymuje mleczko, zaś zwykła pszczoła tylko przez pierwsze trzy dni, potem otrzymuje miodowo-pyłkową papkę. Pszczoły żyją w gniazdach. W miarę rozwoju pszczelej rodziny gniazdo powiększane jest przez budowę nowych plastrów. W dziuplach pszczoły również budują plastry. Sześciokątne komórki powstają pionowo od góry do dołu. Bywa, że w starych dziuplach nagromadzone jest nawet do 150 kg miodu.

Przykładając gumowy wężyk jednym końcem do ucha, a drugim do pszczelego domku można usłyszeć o czym mówią pszczoły. Jednak żeby zrozumieć ich język trzeba być wytrawnym pszczelarzem. - Po szumie pszczół można rozpoznać stan rodziny pszczelej - opowiada pan Zawilski. Kiedy matka znajduje się w ulu, wówczas dźwięk jest krótki, mocny i szybko zanika. Pod nieobecność matki dźwięk jest bardziej szeleszczący, niemal płaczliwy, wydłużający się w czasie. Pszczoły głodne szeleszczą jak zeschnięte liście, najedzone wydają dźwięk krótszy, mocny i intensywny. - Nie sprawia mi też trudności określenie, jak daleko od lecących pszczół jest wziątek, a więc pyłek i nektar kwiatowy - wyjaśnia dr Zawilski.

Interesująca jest obserwacja w jaki sposób szukają miejsca na gniazdo. Siadają na gałęzi i potem rozpoczyna się taniec zwiadowczyń. Następnie rozlatują się w poszukiwaniach miejsca na gniazdo. Potem każda wraca i przedstawia swoje propozycje. Dotąd tańczą i mobilizują następne dopóki jednomyślnie nie uzgodnią kierunku.

Piątka z organizacji

Słuchając opowieści dr. Zawilskiego o organizacji pracy w ulu, wydaje się, że wiele można się od pszczół nauczyć. Praca pszczół uzależniona jest od potrzeb rodziny pszczelej, ale też od możliwości fizjologicznych pszczół, która zmienia się wraz z wiekiem. Pszczoła po wyjściu z komórki przez trzy dni najada się, aby uzyskać siły do pracy. Potem zabiera się do czyszczenia komórek w plastrze. Robi to bardzo dokładnie, do niedoczyszczonych komórek pszczoły nie naleją miodu. Następną czynnością jest powlekanie balsamem, a więc specjalną frakcją pszczelego kitu, która posiada właściwości lecznicze. Tak przygotowane komórki świecą się niczym lustro. Do tak wyczyszczonych komórek matka gotowa jest złożyć jajo. Po 3 dniach z jaj wylęgają się larwy. Niesamowite tempo wzrostu powoduje, że w ciągu 5 dni potrafią zwiększyć objętość prawie 1,5 tys. razy, zaś matka nawet 3 tysiące razy. Kiedy pszczoła przyjmuje papkę pyłkowo-miodową rozwijają się gruczoły głowowe wydzielające mleczko pszczele. Nim karmione są młode rasy. Po etapie "karmicielek" pszczoły stają się "woszczarkami". Teraz dbają o budowanie komórek woskowych układających się w plastry. Następny etap to "wartowniczki" strzegące wylotu gniazda. W razie niebezpieczeństwa werbują za pomocą tańca inne pszczoły obrończynie. Wykonanie działalności ulowej pozwala im przejść do wyższego poziomu - działalności lotnej. Będą wówczas przynosiły pyłek, wodę, nektar, do substancji z pączków drzew i kory drzew dodają swoją wydzielinę i powstaje propolis. Propolis służy m.in. do zatykania zbędnych

otworów ula i dezynfekowania go. Tak zabezpieczają się przed zimą. -

U pszczół jest wysoka specjalizacja w organizacji pracy, ale jeśli w rodzinie pszczelej zaistnieje niebezpieczeństwo, np. człowiek albo niedźwiedź złamie plaster, a brakuje pszczół woszczarek, wówczas inne najbliższe im wiekowo zaczynają się odżywiać w sposób zapewniający wydzielanie wosku. W ten sposób zastępowane są w pracy nie tylko woszczarki.

- Jeśli będzie więcej pszczół, będzie też więcej ludzi - stwierdza dr Zawilski. I nie ma w tym przesady. Pszczoły istnieją odkąd pojawiły się kolorowe kwiaty. Dzięki zapylaniu przez nich kwiatów zbieramy owoce na niektórych drzewach. W ten sposób utrzymany zostaje stan równowagi biocenotycznej, którego nie wolno naruszać. I pewnie ważniejsze od miodu jest utrzymanie przez pszczoły harmonii w przyrodzie.

2001-12-31 00:00

Ocena: +2 0

Reklama

Wybrane dla Ciebie

Co z postem w Wielką Sobotę?

Niedziela łowicka 15/2004

[ TEMATY ]

post

Wielka Sobota

monticellllo/pl.fotolia.com

Coraz częściej spotykam się z pytaniem, co z postem w Wielką Sobotę? Obowiązuje czy też nie? O poście znajdujemy liczne wypowiedzi na kartach Pisma Świętego. Chcąc zrozumieć jego znaczenie wypada powołać się na dwie, które padają z ust Pana Jezusa i przytoczone są w Ewangeliach.

Pierwszą przytacza św. Marek (Mk 9,14-29). Po cudownym przemienieniu na Górze Tabor, Jezus zstępuje z niej wraz z Piotrem, Jakubem i Janem, i spotyka pozostałych Apostołów oraz - pośród tłumów - ojca z synem opętanym przez szatana. Apostołowie są zmartwieni, bo chcieli uwolnić chłopca od szatana, ale ten ich nie usłuchał. Gdy już zostają sami, pytają Chrystusa, dlaczego nie mogli uwolnić chłopca od szatana? Usłyszeli wówczas znamienną odpowiedź: „Ten rodzaj zwycięża się tylko przez modlitwę i post”.
Drugi tekst zawarty jest w Ewangelii św. Łukasza (5,33-35). Opisuje rozmowę Pana Jezusa z faryzeuszami oraz z uczonymi w Piśmie na uczcie u Lewiego. Owi nauczyciele dziwią się, czemu uczniowie Jezusa nie poszczą. Odpowiada im wówczas Pan Jezus „Czy możecie gości weselnych nakłonić do postu, dopóki pan młody jest z nimi? Lecz przyjdzie czas, kiedy zabiorą im pana młodego, wtedy, w owe dni, będą pościć”

CZYTAJ DALEJ

Tak, proszę, Jezu Chryste, obmyj mnie

[ TEMATY ]

homilia

rozważania

Pio Si/pl.fotolia.com

Rozważania do Ewangelii J 13, 1-15.

Wielki Czwartek, 28 marca

CZYTAJ DALEJ

Za mały mój rozum na tę Tajemnicę, milknę, by kontemplować

2024-03-29 06:20

[ TEMATY ]

Wielki Piątek

rozważanie

Adobe. Stock

W czasie Wielkiego Postu warto zatroszczyć się o szczególny czas z Panem Bogiem. Rozważania, które proponujemy na ten okres pomogą Ci znaleźć chwilę na refleksję w codziennym zabieganiu. To doskonała inspiracja i pomoc w przeżywaniu szczególnego czasu przechodzenia razem z Chrystusem ze śmierci do życia.

Dzisiaj nie ma Mszy św. w kościele, ale adorując krzyż, rozważamy miłość Boga posuniętą do ofiary Bożego Syna. Izajasz opisuje Jego cierpienie i nagrodę za podjęcie go (Iz 52, 13 – 53, 12). To cierpienie, poczynając od krwi ogrodu Oliwnego do śmierci na krzyżu, miało swoich świadków, choć żaden z nich nie miał pojęcia, że w tym momencie dzieją się rzeczy większe niż to, co widzą. „Podobnie, jak wielu patrzyło na niego ze zgrozą – tak zniekształcony, niepodobny do człowieka był jego wygląd i jego postać niepodobna do ludzi – tak też wprawi w zdumienie wiele narodów. Królowie zamkną przed nim swoje usta, bo ujrzą coś, o czym im nie mówiono, i zrozumieją coś, o czym nigdy nie słyszeli” (Iz 52, 14n). Krew Jezusa płynie jeszcze po Jego śmierci – z przebitego boku wylewa się zdrój miłosierdzia na cały świat. Za mały mój rozum na tę Tajemnicę, milknę, by kontemplować.

CZYTAJ DALEJ

Reklama

Najczęściej czytane

W związku z tym, iż od dnia 25 maja 2018 roku obowiązuje Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2016/679 z dnia 27 kwietnia 2016r. w sprawie ochrony osób fizycznych w związku z przetwarzaniem danych osobowych i w sprawie swobodnego przepływu takich danych oraz uchylenia Dyrektywy 95/46/WE (ogólne rozporządzenie o ochronie danych) uprzejmie Państwa informujemy, iż nasza organizacja, mając szczególnie na względzie bezpieczeństwo danych osobowych, które przetwarza, wdrożyła System Zarządzania Bezpieczeństwem Informacji w rozumieniu odpowiednich polityk ochrony danych (zgodnie z art. 24 ust. 2 przedmiotowego rozporządzenia ogólnego). W celu dochowania należytej staranności w kontekście ochrony danych osobowych, Zarząd Instytutu NIEDZIELA wyznaczył w organizacji Inspektora Ochrony Danych.
Więcej o polityce prywatności czytaj TUTAJ.

Akceptuję