Zakończył się 60. Tydzień Miłosierdzia. „Błogosławieni miłosierni, albowiem oni miłosierdzia dostąpią” (Mt 5,7). Słowo „miłosierdzie” coraz częściej znika z naszego powszedniego języka, a tym samym rozmywa się jego sens. Nieraz to słowo kojarzy nam się z litością, której raczej nie lubimy. Formuła z ewangelicznych błogosławieństw rzuca niewiele światła na to, czym jest miłosierdzie. Jednak wynika z niej jasno, iż chodzi o postawę życiową wobec innych osób, która z kolei jest owocem miłosiernej postawy Boga wobec nas. Św. Łukasz przekazuje króciutkie zdanie Jezusa, które pozwala nam sięgnąć dalej: „bądźcie miłosierni, jak Ojciec wasz jest miłosierny” (Łk 6,36). Tutaj logika jest nieco inna niż w błogosławieństwie: to Bóg Ojciec jest prawdziwie miłosierny, a nasza postawa ma być naśladowaniem Jego miłosierdzia. Zatem, aby zrozumieć to, do czego jesteśmy wezwani przez Chrystusa, trzeba nam przyjrzeć się najpierw, na czym polega miłosierdzie Boga względem nas, w czym się przejawia i do czego zmierza.

Bóg pochylony nad człowiekiem

Już w Starym Testamencie miłosierdzie (hebr. hesed) okazuje się być jedną z najważniejszych cech Boga. Ten hebrajski wyraz oznacza ogólnie „coś dobrego”, co jedna osoba czyni dla drugiej, zwłaszcza wtedy, kiedy takie działania nie wynikają ściśle z prawa, więzi rodzinnych itd. l w tym sensie miłosierdzie określa postawę Boga wobec człowieka. Prorok Izajasz mówi wręcz, iż to, że Bóg zwrócił się ku Izraelowi, wybrał go, zawarł z nim przymierze, jest aktem Bożego hesed - miłosierdzia. I rzeczywiście. Historia Bożego miłosierdzia realizuje się i ujawnia w historii przymierza Boga i Jego ludu. Po tym, jak człowiek poprzez grzech odrzucił Boży pomysł na życie, Bóg w swoim miłosierdziu nie odwrócił się od człowieka. Wręcz przeciwnie. Bóg nawiązał na nowo z nim kontakt, dając kolejną szansę.

Wobec niewierności

Miłosierdzie Boże w Starym Testamencie jest mocno związane z grzechem, a dokładniej, z jego przezwyciężaniem w człowieku i w świecie. Bóg jest miłosierny, a zatem przebacza grzech. On jest tym, który uświadamia człowiekowi tragizm tej sytuacji, wyciąga do niego rękę i wskazuje drogę powrotu. Grzech pozostawia jednak trwałe skutki w świecie, w postaci niesprawiedliwości, ucisku względem słabych itd. Miłosierdzie Boga przejawia się zatem również w walce ze skutkami grzechu. Bóg nadaje przykazania mające chronić najsłabszych, napomina przez proroków tych, którzy dopuszczają się niesprawiedliwości. Stary Testament tylko częściowo pokazuje nam, jak bardzo miłosierdzie angażuje Boga po stronie człowieka. Miłosierdzie osiąga swój szczyt, kiedy Bóg osobiście wkracza w sam środek ludzkiej historii. Ojciec posyła na świat swego umiłowanego Syna, aby wziął na siebie wszelkie zło ludzkie. Ukazuje to św. Paweł: „Bóg, będąc bogaty w miłosierdzie, przez wielką swą miłość, jaką nas umiłował, i to nas, umarłych na skutek występków, razem z Chrystusem przywrócił do życia” (Ef 2,4-5). Wcielenie, śmierć i zmartwychwstanie Jezusa Chrystusa są najważniejszym aktem i największą manifestacją Bożego miłosierdzia względem człowieka. To miłosierdzie sięga aż po ostateczną ofiarę z siebie - dar z życia. Widać tu wyraźnie, że w Bogu miłość i miłosierdzie są ze sobą ściśle powiązane. Miłość stanowi ostateczną motywację działania Boga, miłosierdzie zaś to ta sama miłość, która wzięła się konkretnie „do roboty”. Jezus bardzo mocno akcentował powszechność Bożego miłosierdzia: „Ojciec sprawia, że Jego słońce wschodzi nad złymi i nad dobrymi, i On zsyła deszcz na sprawiedliwych i niesprawiedliwych” (Mt 5,45b). Bóg nie chce, aby dotykało nas zło, niezależne od tego, jacy jesteśmy.

Jacy mamy być, a jacy nie być?

Miłosierdzie Boga jest stałą postawą, z której wypływa działanie na rzecz przezwyciężenia zła i jego skutków (nie chodzi więc o jednorazowe akcje podejmowane od święta, na przykład przez jeden tydzień w roku). „Błogosławieni miłosierni, albowiem oni miłosierdzia dostąpią”. Pierwszym aktem miłosierdzia jest przebaczenie (nie wystarczy tylko zewnętrzne działanie, coś musi stać się w sercu). Za przebaczeniem idą bardzo konkretne działania, które mają na celu przezwyciężenie skutków zła (same uczucia i wzruszenie na widok biedy to trochę za mało). Działania wypływające z miłosierdzia skierowane są przede wszystkim do tych, którzy najbardziej dotknięci zostali skutkami grzechu, zła, nieszczęść, i którzy nie mogą liczyć na ludzką sprawiedliwość, ponieważ są słabi i niewiele znaczą w świecie. Bóg jest tak samo miłosierny wobec dobrych, jak i wobec złych (a to nam jakoś bardzo trudno przychodzi). Bóg jest miłosierny całkowicie, bezinteresownie, nie oczekuje niczego w zamian (a tu tak łatwo o działanie choćby trochę na pokaz albo dla uspokojenia własnego sumienia: „przecież coś robię”). Działania wypływające z miłosierdzia polegają na prawdziwym zaangażowaniu się na rzecz innych, aż po dar z życia (jakże to dalekie od złotówki rzucanej na odczepnego do jakiejś skarbonki). Największym tego wzorem jest dla nas Chrystus i święci męczennicy.