Współpraca miast

W piątek, 1 kwietnia br. w Częstochowie miało miejsce I Międzynarodowe Seminarium Uczestników „Coesimy”, czyli współpracujących ze sobą 7 miast europejskich, będących ważnymi ośrodkami pielgrzymkowymi. W spotkaniu uczestniczyli m.in. bp dr Edward Janiak - przewodniczący Rady ds. Migracji Turystyki i Pielgrzymek Episkopatu Polski oraz przedstawiciele zrzeszonych miast, w których znajdują się sanktuaria: Altötting (Niemcy), Loreto (Włochy), Fatimy (Portugalia), Patmos (Grecja), Santiago de Compostela (Hiszpania). Podobnie jak reprezentujący Częstochowę, wszyscy prezentujący swoje miasta podkreślali fakt, że każdego roku przyjmują one ponad 20 mln turystów z ok. 160 krajów świata. Seminarium otworzył Prezydent Miasta Częstochowy Tadeusz Wrona.
Celem projektu o nazwie: „Współpraca Europejskich Miast Ważnych Ośrodków Pielgrzymkowych” jest stworzenie trwałej sieci siedmiu miast, których gospodarka skupia się wokół podobnych problemów związanych z turystyką pielgrzymkową. Podejmowane przez przedstawicieli wspomnianych miast wspólne przedsięwzięcia w formie warsztatów, konferencji, specjalistycznych badań i analiz ruchu pielgrzymkowego mają na celu m.in. określenie oczekiwań pątników wobec ośrodków pielgrzymkowych, możliwości dostosowania się miast do potrzeb pielgrzymów i turystów, waloryzację dziedzictwa kulturalnego, a także możliwość wspólnej promocji międzynarodowej siedmiu ośrodków uczestniczących w projekcie. Aby jednak odkryć i wypróbować nowe drogi rozwoju poszczególnych partnerskich miast pielgrzymkowych poprzez zintegrowaną współpracę europejską, należy najpierw poznać swoje dotychczasowe doświadczenia.

Znaczenie częstochowy

Odpowiedzi na pytania, przed jakimi zadaniami stoi Częstochowa, aby być miastem na miarę narodowego i światowego sanktuarium, zawarł w swoim wystąpieniu ks. dr Andrzej Kuliberda. Przemówienie rozpoczął od nakreślenia nowej sytuacji, w jakiej znalazło się nasze miasto w związku ze zmianami administracyjnymi w Polsce. Z dniem 1 stycznia 1999 r. Częstochowa przestała pełnić rolę miasta - siedziby władz wojewódzkich, a stała się jednym z kilku dużych miast województwa śląskiego. Dzisiejsza Częstochowa jest nadal ważnym ośrodkiem, z szeroko rozbudowaną infrastrukturą i znacznym zapleczem społeczno-ekonomicznym. Jest miastem akademickim: funkcjonuje tutaj dziewięć wyższych uczelni, na których studiuje ponad 40 tys. studentów. Jest ośrodkiem kultury, czerpiącym z tradycji i historii, o bogatym w wydarzenia kalendarzu. Częstochowa, jako pierwsze miasto w Polsce, otrzymała nagrodę „Prix de l’Europe” przyznaną przez Radę Europy. Dzięki obecności sanktuarium na Jasnej Górze, Częstochowa stanowi centrum pielgrzymkowe o światowej sławie i znaczeniu.
Nowa jednak sytuacja zmusza do podejmowania zwiększonych wysiłków w celu utrzymania roli regionotwórczej miasta i konkurencyjności wobec innych miast województwa śląskiego. Wzrost znaczenia Częstochowy uzależniony jest, jak w przypadku każdego miasta, od rozwoju gospodarczego, akademickiego i kulturalnego.

Rola Jasnej Góry

„Aby zrozumieć rolę Częstochowy w kontekście ruchu pielgrzymkowego - powiedział ks. Andrzej Kuliberda - należy odwołać się do historii, tradycji i dziedzictwa sanktuarium na Jasnej Górze. Od prawie 600 lat Jasna Góra w Częstochowie, ze swoim Cudownym Obrazem Matki Bożej, jest miejscem, do którego zmierzają nieprzeliczone rzesze pielgrzymów. Już w 1429 r. król Polski Władysław Jagiełło w liście do papieża Marcina V pisał o tym miejscu, że na Jasnej Górze, koło Częstochowy, dzieją się często liczne cuda. Jan Długosz, największy kronikarz tamtych czasów, urodzony w pobliskiej Brzeźnicy nad Wartą, w swoich zapiskach stwierdza, że z całej Polski i krain sąsiednich Śląska, Moraw, Prus i Węgier, na uroczystości Maryi Świętej zbiegał się lud.
Dalszy wzrost znaczenia Jasnej Góry datuje się po cudownej obronie przed wojskami szwedzkimi w 1655 r. Jasną Górę można uważać za twierdzę i to w dwojakim sensie. Dawniej była rzeczywistą twierdzą, o zupełnie konkretnym znaczeniu militarnym, które upadło w początkach XIX wieku. Równocześnie była traktowana i jest nadal jako twierdza symboliczna: miejsce, w którym chronione są najwyższe, religijne i patriotyczne wartości. Jako taka, Jasna Góra dalej budzi respekt w przeciwnikach tych właśnie wartości, a Matka Boża pozostaje, wedle słów Ojca Augustyna Kordeckiego «od burzących kolubryn mocniejsza». Temu chyba należy przypisać cud zachowania się w stanie nienaruszonym przebogatego dziedzictwa kulturowego Jasnej Góry, na które nie poważyli się podnieść ręki w XX wieku ani hitlerowcy, ani komuniści”.
Podczas prelekcji o roli i znaczeniu Jasnej Góry dla naszego narodu i miasta podkreślano następujące wydarzenia: koronację papieskimi koronami Obrazu Matki Bożej Częstochowskiej (1717 r.), która była pierwszą koronacją poza Rzymem; powojenny, 33-letni okres prymasowskiego posługiwania Stefana kard. Wyszyńskiego - Prymasa, który z Jasnej Góry uczynił parafię całej Polski, a Częstochowę przekształcił w duchową stolicę i twierdzę narodu; pielgrzymki Jana Pawła II na Jasną Górę, kiedy Ojciec Święty mówił o Sanktuarium: „Polacy przyzwyczaili się przybywać na Jasną Górę, aby mówić o wszystkim swojej Matce. Cóż więc dziwnego, że i ja tu dziś przybywam. Przecież zabrałem z sobą z Polski na stolicę św. Piotra w Rzymie ten polski nawyk, ten «święty nawyk» Polaków, wypracowany wiarą całych pokoleń, potwierdzony doświadczeniem chrześcijańskim tylu stuleci, ugruntowany w mojej własnej duszy”.
Po krótkim przypomnieniu tradycji Jasnej Góry i jej roli w życiu religijnym i narodowym Polaków, można spojrzeć na imponujące dane liczbowe dotyczące pielgrzymowania na Jasną Górę i próbować zrozumieć niezwykły współczesny fenomen pieszych pielgrzymek do tego Sanktuarium. Najdłuższe szlaki pielgrzymie liczą ponad 600 km i ich piesze pokonanie zajmuje do 20 dni; w 2004 r. Sanktuarium nawiedziło ok. 3,5 mln pielgrzymów; w 135 ogólnopolskich pielgrzymkach wzięło udział oprawie 1, 74 mln osób (w uroczystościach maryjnych 3 maja, 15 sierpnia i 26 sierpnia uczestniczyło 300 tys. osób); w pielgrzymkach krajowych przybywali do Jasnogórskiej Pani: 1783 grupy parafialne (90,5 tys. osób), młodzież maturalna (985 grup - ponad 218 tys. osób), dzieci pierwszokomunijne (349 grup - 20,5 tys. osób), dzieci i młodzież (567 grup - 20,5 tys. osób), grupy stanowe, zawodowe, modlitewne (321 grup - ponad 25 tys. osób); emeryci, renciści, chorzy i niepełnosprawni (112 grup - ponad 6 tys. osób), pielgrzymki: rowerowe (45 grup - 1,4 tys. osób), biegowe (9 grup - 270 osób), pielgrzymka konna (24 kawalerzystów), pielgrzymka osób na rolkach (22 osoby); w 239 pieszych pielgrzymkach uczestniczyło prawie 166 tys. osób (w tym 1765 kapłanów, 1429 kleryków i 511 sióstr zakonnych); przybyło 139 kardynałów, arcybiskupów i biskupów z 29 krajów świata oraz 11976 kapłanów z 69 krajów świata - najliczniej z Polski, Włoch, USA, Niemiec, Austrii, Węgier, Chorwacji, Ukrainy, Białorusi, Czech, Francji, Rosji, Hiszpanii, Słowacji i Brazylii. Sanktuarium odwiedzili pielgrzymi i turyści z 66 krajów świata, a Jasnogórskie Centrum Informacji oprowadzało turystów w 14 językach, z posługi przewodników skorzystało 3451 grup zagranicznych (w tym USA - 836, Niemcy - 622, Włochy - 543, Francja - 226, Hiszpania - 220, Austria - 107) w liczbie ponad 92 tys. osób.

Projekt rozwoju

Tak liczna rzesza pielgrzymów jest dla miasta Częstochowy aktualnym wezwaniem pod względem kościelnym, kulturowym, społecznym, urbanistycznym i komunikacyjnym. Fakt, że Częstochowa jest siedzibą Sanktuarium o randze narodowej i światowej, stwarza równocześnie szansę promocyjną i ekonomiczną dla miasta, które nadal powinno się rozwijać. Słusznym więc i godnym uznania wydaje się zamysł projektu „Coesima”. Jego realizacja może znacząco przyczynić się do podniesienia znaczenia Częstochowy pod wieloma względami. Podejmując różne badania i roztaczając wizje na przyszłość, potrzeba jednak zrozumienia i poszanowania, podobnie jak w przypadku pozostałych miast partnerskich, głębokiego zrozumienia ducha Częstochowy i jej specyfiki Jasnogórskiego Sanktuarium, którego duchowa i narodowa rola jest nie do przecenienia. Analiza zaś szczegółowych zjawisk, tak charakterystycznych dla Częstochowy, jak choćby piesze pielgrzymki, powinna być prowadzona także w oparciu o zebrane i udokumentowane dotychczasowe doświadczenia.
Do przebywających w Częstochowie na Seminarium „Coesimy” przedstawicieli miast Europy, w których znajdują się najpopularniejsze sanktuaria, dotarła wiadomość o śmierci Jana Pawła II. W tamten pamiętny sobotni wieczór zgromadzili się oni w Kaplicy Cudownego Obrazu Matki Bożej Częstochowskiej na Mszy św. sprawowanej przez abp. Stanisława Nowaka. Była to pierwsza Msza św. żałobna za Papieża Polaka, podczas której na Jasnej Górze modliło się kilka tysięcy mieszkańców naszego miasta i okolic.