Dwudniową sesję poprzedziła Msza św. w 9. rocznicę pobytu Jana Pawła II w Sandomierzu pod przewodnictwem bp. Andrzeja Dzięgi, ordynariusza sandomierskiego, w czwartek, 12 czerwca, o godz. 17 na placu Papieskim.
Podczas piątkowych i sobotnich obrad znakomici naukowcy poruszyli tematy: „Sandomierz w czasach Mikołaja Trąby” (prof. dr hab. Feliks Kiryk), „U boku Króla. Początki kariery Mikołaja Trąby i jego działalność kancelaryjna” (prof. dr hab. Jadwiga Krzyżaniakowa), „Mikołaj Trąba a Zakon Krzyżacki w Prusach i na Pomorzu” (prof. dr hab. Janusz Tandecki), „Mikołaj Trąba a sobór w Konstancji” (prof. dr hab. Jerzy Wyrozumski), „Polityka Zygmunta Luksemburskiego wobec Polski w pierwszych dwu dekadach XV wieku” (prof. dr hab. Krzysztof Baczkowski), „Stanowisko Mikołaja Trąby wobec pierwszego pokoju toruńskiego i układu z Zygmuntem Luksemburskim” (dr Dariusz Wróbel), „Kancelaria arcybiskupia Mikołaja Trąby” (prof. dr hab. Maria Koczerska), „Otoczenie intelektualne Mikołaja Trąby” (prof. dr hab. Krzysztof Ożóg), „Statuty Mikołaja Trąby” (ks. prof. dr hab. Wojciech Góralski), „Pieczęcie abp. Mikołaja Trąby” (dr Piotr Pokora), „Działalność kościelna Mikołaja Trąby jako arcybiskupa i prymasa” (dr Tomasz Graff), „Wizerunek Mikołaja Trąby w dziełach Jana Długosza” (s. prof. dr hab. Amalia Urszula Borkowska), „Mikołaj Trąba a polityka małżeńska króla” (prof. dr hab. Jan Tęgowski).
Centralnym punktem uroczystości stała się pontyfikalna Msza św. pod przewodnictwem prymasa Polski kard. Józefa Glempa w bazylice katedralnej w sobotę, 14 czerwca br. W homilii prymas Józef Glemp przypomniał zasługi Mikołaja Trąby i prymasów polskich dla Kościoła, Narodu, Ojczyzny, na przykładzie których wyjaśnił, jak ogromne znaczenie w dziejach społecznych narodów, szczególnie naszego, ma posłanie od Boga, od Chrystusa w Duchu Świętym. Jak podkreślił, Mikołaj Trąba osiągając najwyższą godność w Polsce dążył do tego, aby promować Kościół w jego wysiłkach, aby te wysiłki włączyły się w struktury państwowe i aby w ten sposób tworzyć jedność, bronić przed różnymi zakusami rozmiękczania siły duchowej narodu. Jego działalność cechowała wielka troska o jedność Kościoła powszechnego, która będzie ciągle przewijała się w umysłach, dziełach prymasów polskich równolegle do podtrzymywania jedności Kościoła w Ojczyźnie. Zabiegał też o umacnianie zasad życia chrześcijańskiego w Polsce. Walczył na soborze w Konstancji o prawdę i sprawiedliwość dla Polaków w zatargu między państwem polskim a Zakonem Krzyżackim. Abp Mikołaj Trąba, ceniony przez Jagiełłę, służył mu radą, w czasie bitwy pod Grunwaldem stał przy królu. Jego zasługą jest ożywienie kultu św. Wojciecha. Rozpoczął również wielkie dzieło kodyfikacji prawa kościelnego dla całego Kościoła w Polsce, dając wzór i wytyczając drogę dla następców, ażeby, dbając o sprawy Boże, wypełniali także swoje posłannictwo wobec narodu. Wśród następców pierwszego prymasa wymienił kard. Mieczysława Ledóchowskiego, wywodzącego się z ziemi sandomierskiej, abp. gnieźnieńskiego w latach 1867-78, uczestnika Soboru Watykańskiego I, który za obronę praw Kościoła i narodu polskiego został wtrącony na dwa lata do więzienia przez zaborców pruskich. Wspomniał kard. Edmunda Dalbora, który na nowo wskrzeszał idee prymasowstwa związanego z Gnieznem i jednoczył części Polski z dawnych zaborów. Wśród zasług kard. Augusta Hlonda, największego autorytetu obok rządu na uchodźstwie, mówiącego światu o Polsce cierpiącej i pragnącej wolności w duchu chrześcijańskim, Ksiądz Prymas wymienił także m.in. udział w kilku kongresach eucharystycznych, założenie duszpasterstwa dla Polonii za granicą i powołanie księży chrystusowców, docierających do polskich emigrantów w celu krzewienia i umacniania ducha Ewangelii, potrzebnego do wytrwania godności Polaka i człowieka, założenie po wojnie organizacji kościelnej na gruzach, zniszczeniach, szczególnie w odniesieniu do ziem zachodnich. Przypomniał postać kard. Stefana Wyszyńskiego, jego rozmowy z władzami PRL o sytuacji Kościoła polskiego, jego opór wobec zła narzuconego, niewoli politycznej narodu. Prymas Tysiąclecia potrafił przez modlitwę, nowennę, nawiedzenie Obrazu Jasnogórskiego we wszystkich parafiach, przez śluby narodu tak umocnić ducha, że doprowadził do wyboru Jana Pawła II. Prymas Józef Glemp mówił również o swojej posłudze Kościołowi polskiemu.
- Gdy rozważamy o posłannictwie, jakie jest w Kościele, chcemy sobie przypomnieć, że każdy z nas jest posłany na mocy chrztu św. - to jest ten fundament naszego zakotwiczenia w Chrystusie i w Kościele. Stąd też przed Kościołem nauczającym dzisiaj, nie tylko przed katechizacją, ale i przed tymi trendami, które od strony Episkopatu idą w kierunku wszystkich ludzi, konieczna jest obrona życia ludzkiego, jego godności, obrona człowieka biednego. To wszystko jest posłannictwem nie tylko dla wybranych, ale wszystkich ochrzczonych, byśmy umieli naszą godność ocalić - podkreślił prymas Józef Glemp.

Mikołaj Trąba herbu Trąby urodził się ok. 1358 r. w Sandomierzu jako syn scholastyka i dziekana kolegiaty sandomierskiej. Był spowiednikiem Władysława II Jagiełły, a od 1390 r. notariuszem królewskim, następnie podkanclerzym koronnym (1403-12) i doradcą króla, arcybiskupem halickim (1410-12), arcybiskupem gnieźnieńskim od 1412 r., pierwszym prymasem Polski od 1417 r. Brał udział w chrystianizacyjnej podróży Jagiełły na Litwę w 1387 r. i w bitwie grunwaldzkiej przy królu. Przewodniczył polskiej delegacji na soborze w Konstancji w latach 1414-18, podczas którego wniesiono jego kandydaturę na papieża. Z jego inicjatywy spisano „Cronica conflictus” („Kronika konfliktu Władysława, króla polskiego, z Krzyżakami w roku Pańskim 1410”) i wydano tzw. Statuty Trąby w 1420 r., które obowiązywały do rozbiorów. Zmarł 2 grudnia 1422 r. na Węgrzech, jego ciało sprowadził do Gniezna Jan z Tuliszkowa.