DOROTA ZAŃKO: - Cisza w liturgii - czy jest potrzebna?

KS. DR TOMASZ BAĆ: - Cisza w liturgii pełni ogromną rolę. Z Bogiem może się spotkać tylko taki człowiek, który potrafi milczeć, który potrafi otworzyć się na Boga. Liturgia jest zawsze dialogiem. Nigdy nie jest monologiem człowieka. Podczas Mszy św. nie tylko mówimy, śpiewamy, ale przede wszystkim słuchamy Boga, który do nas mówi. Temu służą momenty ciszy. One pozwalają nam usłyszeć głos Boga w naszym życiu.

- Kiedy dokładnie te momenty ciszy występują w Liturgii?

- Jest ich bardzo wiele. Pierwszym momentem, w którym milczymy, w którym powinna być cisza, jest zaproszenie kapłana do uznania swojej grzeszności, przed aktem pokuty. Chodzi o to, aby każdy mógł stanąć w prawdzie wobec samego siebie, innych ludzi i Pana Boga. Następny moment ciszy, również potrzebny występuje przed modlitwą zwana kolektą, po wezwaniu kapłana „Módlmy się”. On nie jest po to, jak się niektórym może wydawać, żeby kapłan znalazł odpowiednią stronę w Mszale, ale po to, abyśmy rzeczywiście chwilę pomodlili się, każdy w swoim sercu. Kolejna chwila ciszy, po czytaniach, przed śpiewem psalmów czy po Ewangelii i homilii zaprasza nas do tego, byśmy utrwalili sobie te treści, które w chwili czytania usłyszeliśmy, żeby dotarło do nas to, co Pan Bóg do nas mówił czy też zorientowali się, że akurat nic nie usłyszeliśmy, zmarnowaliśmy czas słuchania Słowa Bożego. Bardzo ważnym momentem ciszy podczas Mszy św. jest moment konsekracji, tuż po wypowiedzeniu przez kapłana słów Chrystusa: „To jest Ciało moje (…)”, „To jest Krew moja (…) ta cisza, która panuje w chwili podniesienia jest uderzająca w człowieka, najbardziej wymowna. Co ciekawe, przez wieki, aż do Soboru Watykańskiego II, tj. do połowy XX wieku kapłan wypowiadał te słowa szeptem (jak zresztą całą Modlitwę Eucharystyczną), co jeszcze bardziej podkreślało, że przemiana chleba i wina jest prawdziwym misterium. Kolejny moment ciszy podczas Mszy św. ma miejsce po Komunii św. - służy ona temu, by każdy indywidualnie mógł spotkać się z Chrystusem, z Nim porozmawiać, mógł rzeczywiście osobiście Go spotkać.

- Jak długo powinno trwać to milczenie, by móc usłyszeć w swoim sercu Boga?

- Podczas Mszy św. kilka, kilkanaście sekund. Nie może trwać zbyt długo, ponieważ burzy porządek Mszy, rozprasza, rodzi przekonanie, że „coś się stało”. Z kolei zbyt krótki moment ciszy sprawi, że człowiek nie zdąży się skupić i ani usłyszeć Boga, który do niego mówi.

- Szczególną wymowę ma cisza w okresie Świąt Wielkiej Nocy…

- Takim najbardziej wymownym dniem, w którym przynajmniej liturgicznie panuje cisza jest Wielka Sobota. Ale daje się ją zauważyć już w Wielki Czwartek wieczorem, kiedy mamy okazję adorować Chrystusa w tzw. Ciemnicy. Podobnie w Wielki Piątek, w czasie adoracji Krzyża czy na początku Liturgii Wielkiego Piątku, kiedy kapłan pada na twarz, a wszyscy klękamy. Wtedy w kościele panuje cisza, która jest wymownym znakiem tego, że Bóg umiera po to, żeby dać nam Życie. Jednak najważniejszym dniem, w którym powinniśmy doświadczyć tej ciszy jest Wielka Sobota. Zaczyna się ona już w Wielki Piątek, w momencie złożenia Najświętszego Sakramentu do Grobu Pańskiego, a kończy się w momencie rozpoczęcia Wigilii Paschalnej, czyli uroczystej Mszy św. rozpoczynającej się poświęceniem ognia i paschału w sobotę wieczorem. Jest to już Msza Niedzieli Zmartwychwstania. W Wielką Sobotę nie ma żadnego nabożeństwa, choć w świątyniach odbywają się obrzędy poświęcenia pokarmu. Tego dnia Kościół trwa w ciszy, oczekując na Zmartwychwstanie.

- A jakie znaczenie pełni cisza w naszym życiu, w życiu osób duchownych, świeckich?

- Milczenie jest ogromnie ważnym momentem życia duchowego i to niezależnie od tego czy ktoś jest kapłanem, osobą konsekrowaną czy świecką. Modlitwa może się dokonać tylko tam, gdzie możemy milczeć i słuchać. Do tego musimy się formować wszyscy. Osoby duchowne są w uprzywilejowanej sytuacji, ponieważ w ich życiu codziennym tej ciszy jest dużo, np. klerycy raz w miesiącu mają dzień skupienia i 2 razy do roku przeżywają kilkudniowe rekolekcje w zupełnym milczeniu. Pozwalają one doświadczyć Boga, zrozumieć że w życiu trzeba umieć się zatrzymać, popatrzeć na siebie, na swoje relacje z Bogiem.

- A czy ludzie świeccy potrafią docenić dziś wartość ciszy?

- Nadal panuje tendencja do „zagadywania” Pana Boga. Trudno docenić wartość milczenia, jeśli się go rzeczywiście nie posmakuje. Ale kto chociaż raz w życiu doświadczył ciszy np. w czasie dnia skupienia, jego spotkania z Bogiem są potem na zupełnie innym poziomie. Wykorzystajmy ciszę, którą daje nam Wielka Sobota, spróbujmy pomilczeć, spędzić pół godziny wyłącznie na modlitwie w ciszy. Myślę, że taka głęboka, prawdziwa chrześcijańska modlitwa ma miejsce tylko w ciszy. Na początek musimy sobie uświadomić, jak bardzo potrzeba nam ciszy w naszym życiu.