Ks. prof. Michel Schooyans - filozof i teolog, ur. w 1930 r., od 1959 do 1969 r. profesor na katolickim Uniwersytecie w Sa]o Paulo w Brazylii, a następnie na katolickim Uniwersytecie w Louvain-la-Neuve (Belgia), gdzie wykładał filozofię polityczną, współczesne ideologie i etykę społeczną. Autor licznych publikacji (po polsku ukazała się jego książka Aborcja i polityka). Obecnie emerytowany profesor, a jednocześnie członek Papieskiej Akademii Nauk Społecznych i konsultant Papieskiej Rady ds. Rodziny.

WŁODZIMIERZ RĘDZIOCH: - Na początku nowego tysiąclecia pojawiły się zjawiska, które są bezpośrednimi lub pośrednimi skutkami upadku muru berlińskiego: dominacja na scenie międzynarodowej jedynej superpotęgi - Stanów Zjednoczonych i jej próby stworzenia "nowego porządku światowego" (uznanie kapitalizmu za najlepszy system ekonomiczny, proces globalizacji gospodarczej i standaryzacji kultury, relatywizm wartości i odrzucanie tzw. dogmatyzmu religijnego, próba rozszerzenia Unii Europejskiej i stworzenia - w ramach Organizacji Narodów Zjednoczonych - rządu światowego).
Czy zjawiska i procesy, o których wspomniałem, czynią świat bardziej demokratyczny i sprawiedliwy?

KS. PROF. MICHEL SCHOOYANS: - Zajmijmy się przede wszystkim ideą rządu światowego. Idea ta nie jest całkiem nowa - już na początku zeszłego stulecia próbowano zorganizować tego typu rząd. W XX wieku natomiast dwóch znanych polityków - Willy Brandt (były kanclerz Niemiec) i Jan Tinbergen (holenderski ekonomista, laureat Nagrody Nobla) lansuje znowu ideę światowego "governance". Uderza mnie fakt, że ONZ zaczyna ewoluować w tym właśnie kierunku, a jej agencje stają się czymś w rodzaju ministerstw tego nowego rządu. Jest to zjawisko niepokojące, gdyż oznacza uniformizację na skalę światową, a co za tym idzie - niszczenie narodowych odrębności, w tym tożsamości religijnej i kulturowej, które są bogactwem świata.
Analizując sytuację w dzisiejszym świecie, trzeba stwierdzić, że ideologia komunistyczna przetrwała upadek muru berlińskiego.
Według mnie, idea stworzenia rządu światowego ma wiele wspólnego z komunistycznym projektem Międzynarodówki. Wskazuje na to wiele przesłanek, a jedną z nich jest lansowana w środowisku ONZ ideologia "gender". Ma ona wielorakie korzenie, ale jej podstawą jest także ideologia marksistowska. Fryderyk Engels, współpracownik Marksa, przedstawił relację między kobietą a mężczyzną w kluczu walki klas i uznał ją za prototyp konfliktowych relacji społecznych. Tak jak Marks kładł nacisk na konflikt między niewolnikiem i panem czy robotnikiem i kapitalistą, tak Engels zwracał uwagę na ucisk kobiety przez mężczyznę, który dokonuje się w małżeństwie monogamicznym. Dlatego też rewolucję należy zacząć od obalenia rodziny. Ta XIX-wieczna ideologia jest źródłem współczesnej ideologii "gender".
W 1994 r. Tinbergen współpracował w przygotowaniu dorocznego raportu Programu Narodów Zjednoczonych do Spraw Rozwoju; ekonomista stwierdza w nim wprost, że należy powołać światowy rząd, bez którego grozi nam totalny chaos.
Idee Brandta i Tinbergena odzwierciedlają w pewnym sensie poglądy Zbigniewa Brzezińskiego - politologa, który w Polsce jest dobrze znany. Już w 1969 r. Brzeziński w swej znanej książce zatytułowanej Between two ages sugeruje, że Stany Zjednoczone muszą stać się przywódcą świata i powinny, w ramach ONZ, stworzyć rząd światowy, gdyż w przeciwnym wypad ku grozi nam chaos i konflikt między północą a południem świata.
Jak Pan widzi, idea mondializacji i projekt rządu światowego nie są czymś nowym.
Równolegle z projektem mondializacji rozwija się proces globalizacji gospodarczej, który polega na stwarzaniu coraz większej współzależności ekonomicznej. W tym projekcie gospodarki globalnej przewidziano także różne role dla różnych państw: w państwach bogatych powinno się skoncentrować działalność gospodarczą o największej wartości dodatkowej; kraje rozwijające się natomiast miałyby się stać "źródłem surowców"; w nich byłby skoncentrowany przemysł ciężki, zakłady zanieczyszczające środowisko itp.
Globalizacja musi budzić niepokój, ponieważ kto sprawuje kontrolę nad rzeczami, będzie kontrolował także ludzi.
Obecnie musimy przestrzegać ludzi przed dwoma zjawiskami, które choć mają stare, komunistyczne korzenie, zachodzą w dzisiejszym, gwałtownie zmieniającym się świecie: niszczenie narodu i niszczenie rodziny.

- Dlaczego dzisiejsze liberalno-libertyńskie zachodnie elity intelektualne, polityczne i gospodarcze znajdują wspólny język z byłymi komunistami w krajach dawnego bloku wschodniego?

- Ponieważ łączy ich idea walki lub - jak kto woli - selekcji. W komunizmie liczy się walka klas: burżuazja, gdy była dostatecznie silna, pokonała feudalną szlachtę, klasa robotnicza odniesie zwycięstwo nad burżuazją, gdy stanie się silniejsza od niej. Ta zasada racji silniejszego, eliminowanie słabszego, charakteryzuje także ideologię liberalną: darwinizm społeczny, walka jednostek i narodów o przeżycie.

- Obydwie ideologie łączy materializm, jak również czerpanie z myśli Nietzschego, z jego teorii panów i niewolników...

- Teoria Nietzschego jest wspólnym korzeniem tych dwóch ideologii odwołujących się do selekcji i walki o przeżycie. Lecz dzisiaj zwolennicy tych ideologii nie ograniczają się już do selekcji naturalnej, jak to czynił Malthus, lecz chcą wprowadzić sztuczną selekcję. Tak rodzi się eugenizm - selekcja istot ludzkich zgodnie z wymaganiami produkcji i konsumpcji.
Ewangelie mówią o słabych, chorych, grzesznikach, ludziach z marginesu społecznego, którym Chrystus przywraca godność ludzką. Tego typu moralność chrześcijańska jest w sprzeczności z etyką współczesnego marksizmu i neoliberalizmu, które wychodzą z założenia, że w naturze odbywa się ciągła walka, w której eliminowani są najsłabsi. Gdy my, chrześcijanie, bronimy godności najsłabszych, zarzuca się nam, że działamy przeciw naturze. Dlatego we współczesnym świecie Ewangelia zaczyna przeszkadzać...

- A zatem, Kościół znowu staje się "znakiem sprzeciwu", jedyną instytucją, która naprawdę broni człowieka i głosi wartości antropocentryczne?

- To prawda. W komunizmie bardziej niż człowiek liczyła się partia, społeczeństwo, państwo; w kapitalizmie liczy się rynek, człowiek tyle jest wart, ile produkuje i konsumuje.
Antropocentryzm chrześcijański zaczął być kontestowany również pod wpływem idei New Age i teorii holistycznych, według których człowiek jest jedynie cząstką świata; jest on wynikiem ewolucji i kiedyś zniknie z powierzchni ziemi; powinien więc przede wszystkim respektować naturę, czcić Matkę-Ziemię, Gaję. Aby móc szanować naturę, trzeba między innymi ograniczyć przyrost ludności świata. Dyskutowano na ten temat na konferencjach międzynarodowych, jak ta w Rio de Janeiro, a zwolenniczką teorii holistycznych jest również dyrektorka Światowej Organizacji Zdrowia, Go Harlem Brundtland.
Z tą wizją świata związana jest także tzw. moralność naturalna, pojmowana jako podporządkowanie człowieka naturze.

- W jaki sposób ta wizja świata związana jest z procesami globalizacji i mondializacji?

- Posłużę się konkretnym przykładem: Brazylia posiada wiele bogactw naturalnych, a wśród nich słynną dżunglę amazońską. Coraz częściej słyszy się opinie, że Brazylijczycy nie są w stanie dobrze gospodarować tymi terenami i że należałoby oddać dżunglę - " dziedzictwo świata" - pod zarząd międzynarodowy. Podobnie postępuje się z państwami afrykańskimi i azjatyckimi: próbuje się im narzucać kontrolę ludności i ograniczać niezawisłość państwową w imię nowych filozofii panteistycznych i monistycznych.
Chrześcijaństwo uznaje, że ludzie powinni użytkować ziemię i jej zasoby w sposób moralnie odpowiedzialny, również przez wzgląd na przyszłe pokolenia, lecz absolutnie nie może zaakceptować supozycji, według której człowiek jest jedynie cząstką natury.

- Ksiądz Profesor mówi o ideach elit intelektualnych, które są w sprzeczności z wartościami chrześcijańskimi i stanowią zagrożenie dla ludzkości. Rodzi się pytanie: jak zwykły człowiek, nie zawsze dostatecznie przygotowany intelektualnie, może bronić się przed tego typu ideami, które na dodatek propagowane są nachalnie przez większość środków społecznego przekazu?

- Jak bronić ludzi przed pewnymi ideami? Przede wszystkim przez nauczanie szkolne. Choć trzeba zaraz dodać, że szkoła może przyczynić się do wykształcenia człowieka i jego wychowania w respekcie wartości, lecz - niestety - może stać się także narzędziem kolonizacji kulturalnej i kontroli nad ludźmi. Prawdziwy postęp społe-czeństwa może dokonać się wtedy, gdy szkoła będzie uczyć krytycznego i wolnego myślenia. Amartya Sen, laureat Nagrody Nobla w dziedzinie ekonomii, podkreśla także inny aspekt sprawy: nie ma prawdziwej demokracji, gdy wszyscy obywatele nie mają wolnego dostępu do wiedzy, do wiarygodnych informacji.
Uderza mnie fakt, że w dzisiejszym świecie nie widać chęci dzielenia się największym bogactwem współczesnego człowieka - wiedzą. Główną przyczyną nędzy na świecie jest brak dostępu do wiedzy. Uważam, że jest to rezultat celowo prowadzonej polityki, gdyż istnieją środki, by stworzyć w całym świecie system szkół podstawowych. Znaczna część ludzkości utrzymywana jest w zupełnej ignorancji, a następnie twierdzi się, że ludzi jest za dużo i sterylizuje się kobiety.

- W ostatnich wiekach ludzie próbowali budować demokrację w ramach państwa narodowego. Czy obecnie, gdy wzrasta znaczenie instytucji ponadpaństwowych i następuje gwałtowne przyspieszenie procesu globalizacji gospodarczej, możemy jeszcze mówić o niezależności państw?

- Państwa nie są już niezależne: im są biedniejsze, tym bardziej są uzależnione. Ale pomimo stopniowej utraty swej niezależności każde państwo może odegrać dużą rolę.
Weźmy dla przykładu Polskę. Próbuje się wmówić Polakom, że muszą zaakceptować pewne prawa, jak "prawo" do przerywania ciąży, gdyż jest to cena, którą trzeba zapłacić za wejście do Unii Europejskiej. Uważam, że należy mieć odwagę powiedzieć: "nie"! Polska uczyniła już wielki gest, gdy dwadzieścia lat temu, pod heroicznym impulsem Jana Pawła II, zadała decydujący cios sowieckiemu komunizmowi. Dlaczego dzisiaj Polska nie miałaby odrzucić ustaw, których celem jest rozpowszechnianie kultury śmierci? Jeżeli Polska powiedziałaby "nie", byłby to naprawdę proroczy gest dla całej Europy. Są to posunięcia, które wymagają wielkiej odwagi, lecz musimy sobie uzmysłowić, że problem aborcji nie jest jednym z wielu problemów - jest problemem problemów. Społeczeństwo, które akceptuje aborcję, rości sobie pretensję do decydowania o losie istot najbardziej niewinnych i bezbronnych. Najpierw eliminuje się nienarodzonych, następnie przyjdzie kolej na osoby niepełnosprawne, później - dlaczego nie? - na osoby stare i niedołężne, które przeszkadzają rodzinie.
Żyję w kraju, gdzie aborcja jest już zalegalizowana i gdzie próbuje się zalegalizować eutanazję, która zresztą jest już praktykowana. Wszystko staje się normalne i logiczne: rodzicom pozwala się zabijać dzieci, dzieci z kolei czują się uprawnione do zabijania rodziców.
Należy dokonać wyboru: czy nasze społeczeństwo będzie przestrzegać przykazania: "Nie zabijaj", czy nie. Tam, gdzie nie jest ono respektowane, zaczyna się szerzyć nowe barbarzyństwo.

- Jednak w dzisiejszym świecie nie można wyrażać opinii, które są w sprzeczności z dominującą filozofią liberalno-libertyńską, nie narażając się na "banicję" intelektualną i oskarżenia o zacofanie i doktrynerstwo...

- Dotyka Pan bardzo ważnej sprawy: światowej standaryzacji idei. Próbuje się narzucić wszystkim pewne idee, które mają określone bazy ideologiczne. Taką ideą jest np. uznawanie aborcji i eutanazji za "prawa człowieka" lub traktowanie pary homoseksualistów jako rodziny.
Lecz raz jeszcze powtarzam: musimy mieć odwagę powiedzieć " nie" i przeciwstawiać się próbom wprowadzenia przez ONZ i Unię Europejską tzw. nowych praw. Kościół zawsze stawał i musi stawać w obronie bezbronnych.

- Bardzo często w dziejach Kościół wpływał lub nawet kierował wielkimi zmianami w życiu społecznym i politycznym. Papież często mówi o "globalizacji dobra i solidarności".
Czy Kościół może wpłynąć pozytywnie na proces globalizacji?

- Taka jest rola Kościoła i przez wieki próbował on wpływać pozytywnie na zachodzące zmiany. Chrystus zajmował się ludźmi odrzuconymi przez społeczeństwo, którym przywracał godność. Przez dwadzieścia wieków chrześcijanie, a w szczególności święci, naśladowali Chrystusa, uznając godność każdego człowieka, również człowieka zepchniętego na margines społeczeństwa. Obecnie społeczeństwo często próbuje uczynić ze swych ofiar winowajców (np. dziecko nie narodzone jest winne, bo komplikuje życie rodziców). Kościół musi bronić te niewinne ofiary: również Chrystus był niewinną ofiarą, niewinnym Barankiem Bożym.
Logika ewangeliczna jest przeciwna logice "naturalnej" przemocy istniejącej w świecie: walce klas, przemocy gospodarczej, konfliktowi między kobietą a mężczyzną. Rolą Kościoła w świecie jest zastępowanie logiki przemocy i konkurencji logiką miłości.

- Dziękuję za rozmowę.