Kongres Eucharystyczny jest szczególnym kultem Eucharystii, dokonującym się przez zgromadzenie wiernych wokół Jezusa Chrystusa realnie obecnego w znaku chleba i wina. Zasadniczym celem Kongresu jest wspólne oddanie czci Zbawicielowi, żyjącemu w Kościele, i manifestacja wiary Ludu Bożego w obecność Tego, który powiedział: „To jest Ciało moje”. Pogłębianie tajemnicy Eucharystii (głównie w jej aspekcie egzystencjalnym) ma sprawić wśród uczestników kongresowych spotkań umocnienie i zdynamizowanie własnych więzi z Chrystusem. Celebracje Mszy św., wykłady, adoracje Najświętszego Sakramentu organizowane są w skali międzynarodowej, krajowej i regionalnej.
Idea międzynarodowych spotkań poświęconych kultowi eucharystycznemu, które miały na celu przeciwstawienie się narastającym tendencjom laicyzacyjnym, zrodziła się w Europie Zachodniej w połowie lat 70. XIX wieku. Nieocenione zasługi wśród świeckich dla ożywienia kultu eucharystycznego miała Emilie-Marie Tamisier (1834-1910), Francuzka, która organizowała na przełomie lat 60. i 70. XIX wieku pielgrzymki eucharystyczne. Papież Leon XIII specjalną bullą poparł inicjatywę urządzania procesji i kongresów eucharystycznych oraz ustanowił ich patronem odznaczającego się szczególnym nabożeństwem do Najświętszego Sakramentu św. Paschalisa Baylona, zakonnika. 1. Międzynarodowy Kongres Eucharystyczny odbył się w czerwcu 1881 r. w Lille (Francja) pod hasłem: Społeczne królestwo Chrystusa. Następne miały miejsce w Awinionie (Francja, 1882 r.), Ličge (Belgia, 1883 r.), we Fryburgu (Szwajcaria, 1885 r.). 46. Międzynarodowy Kongres Eucharystyczny, który odbył się w polskim Wrocławiu w dniach 25 maja - 1 czerwca 1997 r., przebiegał pod hasłem: Eucharystia i wolność.
W Polsce miały także miejsce krajowe kongresy eucharystyczne. Pierwszy z nich, któremu przewodniczył kard. August Hlond, odbył się w Poznaniu w 1930 r. Jego celem było wskazanie na Eucharystię jako lekarstwo na wszystkie choroby społeczne, jako obronę przed niebezpieczeństwami komunizmu, jako fundament jedności i zgody. Wówczas zainicjowane zostało powstanie Krucjaty Eucharystycznej.
II Krajowy Kongres Eucharystyczny został zorganizowany w 1987 r. Jego hasłem była ewangeliczna prawda św. Jana: Do końca ich umiłował, którą z Kościołem w Polsce rozważał Jan Paweł II. W programie papieskiej pielgrzymki znalazły się wtedy m.in.: uroczyste Nieszpory eucharystyczne (Tarnów), udzielenie święceń kapłańskich (Lublin), udzielenie dzieciom I Komunii św. (Łódź).
W obecnie przeżywanym Roku Eucharystii Konferencja Episkopatu Polski zaplanowała w dniach 18-19 czerwca br. III Krajowy Kongres. Odbędzie się on w Warszawie, a jego hasłem będą słowa przypominające prośbę uczniów zdążających do Emaus: Pozostań, Panie, w naszych rodzinach. Do udziału w Kongresie zaproszeni są przedstawiciele wszystkich polskich diecezji oraz Polonii. W sobotę 18 czerwca odprawione zostaną uroczyste Nieszpory eucharystyczne na Placu Piłsudskiego pod przewodnictwem kard. Józefa Glempa, podczas których zostaną odnowione śluby osób obchodzących jubileusz 25-lecia małżeństwa, 25-lecia kapłaństwa i ślubów zakonnych. Tego samego dnia o godz. 21.00 w kościołach archidiecezji warszawskiej zostaną odprawione Msze św. W niedzielę 19 czerwca o godz. 10.00 rozpocznie się uroczysta Msza św. z procesją eucharystyczną ulicami Warszawy na Plac Zamkowy. Natomiast o godz. 17.00 w finale II Warszawskiego Festiwalu Piosenki Chrześcijańskiej wystąpią jego laureaci oraz Arka Noego i Tymoteusz (2 Tm 2,3).
Czas przygotowań do Kongresu oraz samo modlitewne spotkanie będzie okazją do jeszcze głębszego uświadomienia sobie, jak wiele zawdzięczamy Jezusowi obecnemu w Najświętszej Eucharystii. „Na naszej drodze pełnej pytań, niepokojów, nieraz także bolesnych rozczarowań - jak napisał w swoim liście Jan Paweł II - Boski Wędrowiec nadal przyłącza się do nas i nam towarzyszy, prowadząc nas przez wyjaśnianie Pism do zrozumienia Bożych tajemnic. Kiedy spotkanie staje się pełne, miejsce światła Słowa zajmuje światło płynące z «Chleba życia», przez który Chrystus wypełnia w najdoskonalszy sposób swą obietnicę, że «będzie z nami przez wszystkie dni, aż do skończenia świata» (por. Mt 28, 20)” (Mane nobiscum Domine, 2).