Pontyfikat Papieża Jana Pawła II spowodował głębokie zainteresowanie więzami łączącymi w ciągu wieków Stolicę Apostolską z Polską. Jednym z istotnych przejawów tej więzi była nuncjatura apostolska w Polsce, działająca od czasów reformacji, najpierw w Krakowie, a w późniejszych wiekach w Warszawie. Od połowy XVI wieku nuncjusze apostolscy na stałe pełnili misję dyplomatyczną na dworach królów polskich. W ostatnich latach tej problematyce swoje badania naukowe i publikacje poświęcił o. prof. dr hab. Henryk Damian Wojtyska CP, twórca serii wydawniczej „Acta Nuntiaturae Poloniae”. W kręgu badaczy nad dziejami nuncjatury w Polsce w Instytucie Historii Kościoła Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego odbył studia, zakończone stopniem naukowym doktora historii Kościoła, ks. Tadeusz Fitych - autor prezentowanej książki o nuncjuszu Giovannim Battiście Lancellottim (1622-27).
Ks. dr Tadeusz Fitych, mimo młodego wieku, jest dobrze znany wśród historyków Kościoła w Polsce i poza jej granicami. Przygotowany gruntownie do pracy naukowej w ośrodku lubelskim, prowadził w okresie kilkunastu lat wnikliwe poszukiwania w archiwach kościelnych we Włoszech i w Niemczech, a także w Polsce. Jako temat swoich zainteresowań wybrał dzieje nuncjatury apostolskiej w Polsce. Przebywając za granicą od 1978 r., permanentnie pogłębiał swoją wiedzę historyczną na uniwersytetach w Rzymie, Trydencie, Florencji, Perugii i Neapolu oraz w Augsburgu i Regensburgu. Mimo pełnienia wielu bardzo odpowiedzialnych stanowisk kościelnych, m.in. audytora na Synodzie Biskupów (1990 r.) i sekretarza przewodniczącego Rady Konferencji Episkopatów Europy (1993-2001), kontynuował swoją działalność naukową. Aktualnie jest pracownikiem naukowym w Papieskim Wydziale Teologicznym we Wrocławiu. Owocem tej działalności naukowej stało się ponad 200 artykułów naukowych z zakresu historii Kościoła, w tym znaczna część została poświęcona dziejom nuncjatury w Polsce.
Wśród przyczyn wyboru tej problematyki do swojego opracowania Autor wymienił fakt, iż w pierwszej połowie XVII wieku nuncjatury apostolskie były już w pełni zorganizowane i stąd zaistniała możliwość porównania polskiej nuncjatury z innymi wówczas działającymi. Był to także ważny okres w dziejach Kościoła katolickiego w Polsce: zwycięstwo katolicyzmu, rozwój życia zakonnego, wzrost pobożności ludowej, a na arenie międzynarodowej - sojusze z Habsburgami oraz zagrożenie wojenne ze strony Turcji i Szwecji. Wreszcie Rzeczpospolita w tym czasie posiadała bardzo dobrze rozwinięte służby dyplomatyczne, wśród których kontakty ze Stolicą Apostolską istniały na najwyższym poziomie. W takich okolicznościach papież Grzegorz XV wyznaczył na stanowisko nuncjusza w Rzeczypospolitej Obojga Narodów biskupa diecezji Nola w południowych Włoszech - Giovanniego Battistę Lancellottiego. Pochodził on ze sławnego rodu rzymskiego. Będąc biskupem diecezji w Nola, pełnił obowiązki dyplomaty papieskiego w nuncjaturze warszawskiej. O jego działalności biskupiej we Włoszech, a także służbie dyplomatycznej w Polsce niewiele było wiadomo zarówno we Włoszech, jak i poza granicami tego państwa, w tym także w Polsce. Bardzo obfita dokumentacja jego działalności zwłaszcza w okresie nuncjatury w Polsce pozostawała nieznana. Dokumenty źródłowe były przechowywane w różnych archiwach, głównie kościelnych, we Włoszech i w Niemczech oraz w Polsce. W tych okolicznościach studium nad nimi stało się bardzo interesujące i zapowiadało pierwsze i całościowe opracowanie tego zagadnienia. Jako zagadnienie priorytetowe w swoich badaniach naukowych Autor uznał strukturę nuncjatury G. B. Lacellottiego w Polsce. W skład tego zagadnienia wchodziła osobowość samego nuncjusza oraz jego kompetencje w tej dziedzinie i zadania, które miał realizować w Polsce. Nadto Autor zajął się dworem nuncjusza, składającym się z ok. 25 osób, a na końcu faktyczną działalnością dyplomatyczną nuncjusza w stosunku do Państwa Polskiego oraz Kościoła katolickiego w Polsce. Przedstawienie tak ujętej problematyki działalności nuncjatury i nuncjusza Lancellottiego wymagało gruntownej i wieloaspektowej analizy zachowanych źródeł archiwalnych.
Podziw i uznanie dla Autora budzi szczegółowość i kompetencja przedstawianych spraw. Bez wątpienia nowością w publikacji jest m.in. przedstawienie funkcjonowania kurierów nuncjusza ze Stolicą Apostolską. Bardzo cenne w rozprawie są aneksy zamieszczone w końcowej części publikacji, głównie kalendarium G. B. Lancellottiego oraz dokumenty z czasów jego nuncjatury. Dzięki tak przedstawionej treści rozprawy i przyjętej metodzie opracowania publikacja ks. dr. Tadeusza Fitycha spełnia wszystkie wymogi rozprawy naukowej, co potwierdza nadto recenzja naukowa ks. prof. dr. hab. Antoniego Kiełbasy z Papieskiego Wydziału Teologicznego we Wrocławiu. Jedynie wydaje się, że dobrze byłoby, gdyby Autor bardziej szczegółowo przedstawił sytuację religijną w Polsce w ostatnich latach rządów króla Zygmunta III Wazy.
W swojej rozprawie Autor wykorzystał ogromną ilość źródeł rękopiśmiennych i drukowanych oraz opracowań. Bibliografie podał na 80 stronach. Bogata dokumentacja naukowa w przypisach została podana zgodnie z zasadami metodologicznymi. Piękny język polski i przejrzystość argumentacji sprawiają, że czytelnik ze zrozumieniem i bez zmęczenia śledzi treść i analizy źródeł przedstawione przez Autora.
Publikacja ks. dr. Tadeusza Fitycha nie tylko w sposób istotny wzbogaca dotychczasową wiedzę dotyczą dziejów polskiej nuncjatury, ale jednocześnie wskazuje na nowe aspekty badawcze w tej dziedzinie. Jest to rozprawa ze wszech miar godna nie tylko przeczytania, ale głębokiego studium.

Ks. Tadeusz Fitych, Struktura i funkcjonowanie nuncjatury Giovanniego Battisty Lancellottiego (1622-1627), Opole 2005, s. 886+15 nlb., Wyd. Redakcja Wydawnictw Wydziału Teologicznego Uniwersytetu Opolskiego