Reklama

Pisał o innych, Kto napisze o nim?

Ryszard Kapuściński, światowej sławy reporter, zmarł 23 stycznia 2007 r., miał 74 lata.

Bądź na bieżąco!

Zapisz się do newslettera

Reporter pracuje na zasadzie akumulatora: ładuje, zbiera, wchłania w siebie tę całą rzeczywistość, gromadzi materiał, więc wtedy nie ma czasu na pisanie. (...) Bo podróż jest czasem zbyt cennym, sytuacja podróży jest zbyt cenna, by pisać”.

W latach sześćdziesiątych, w Nigerii, kiedy poważnie się rozchorowałem, wysłali mnie samolotem, a rzeczy osobno. Celnik na Dworcu Gdańskim dopytywał się, gdzie właściwie jest mój bagaż, bo przyszła skrzynia książek, jedne dżinsy i patelnia.

Cytaty za: „Autoportret reportera”, Wydawnictwo Znak, Kraków 2003. To niezwykła opowieść mistrza reportażu Ryszarda Kapuścińskiego o sobie, tajemnicach własnego zawodu i o świecie współczesnych mediów.

Debiutował wierszami w 1949 r. w tygodniku „Dziś i Jutro”, potem rozpoczął pracę w „Sztandarze Młodych”. Na fali odwilży w 1956 r. otrzymał Złoty Krzyż Zasługi za reportaż „To też jest prawda o Nowej Hucie”, w którym dość prawdziwie jak na owe czasy opisał warunki życia robotników na budowie tego kombinatu. W tym samym roku wysłany do Indii, Afganistanu i Pakistanu, w następnym roku odwiedził Japonię i Chiny. Dla zaledwie 24-letniego dziennikarza, bardzo słabo znającego języki obce, była to z pewnością wielka szansa i zachęta...
W 1958 r. pracował w Polskiej Agencji Prasowej, potem przeniósł się do „Polityki”. W 1962 r. powrócił do Polskiej Agencji Prasowej i został stałym korespondentem PAP w Afryce. Warto pamiętać, że była to epoka, w której Związek Sowiecki organizował i wspomagał tzw. ruchy narodowowyzwoleńcze na terenie Afryki, a wielu działaczy tych ruchów szkolonych było w ZSRR na „przywódców rewolucyjnych”, z zadaniem marksistowskiej indoktrynacji kontynentu afrykańskiego. Literackim plonem pierwszego pobytu Kapuścińskiego w Afryce były dwie książki: „Czarne gwiazdy” i „Gdyby cała Afryka”, zdradzające nerw reporterski, choć może nie najgłębszą dociekliwość... Trzeba przecież pamiętać o „uwarunkowaniach” PRL-u oraz o istnieniu w ówczesnej Polsce cenzury.
W 1967 r. Kapuściński odbył długą podróż po siedmiu azjatyckich i zakaukaskich republikach Związku Sowieckiego. Napisał potem książkę „Kirgiz schodzi z konia”, w której delikatnie zwraca uwagę na nie do końca zsowietyzowaną tożsamość żyjących tam ludów i narodów. Rzecz jasna - czynił to aluzyjnie i między wierszami.
Jesienią 1967 r. Ryszard Kapuściński został korespondentem Polskiej Agencji Prasowej w Ameryce Łacińskiej, gdzie spędził 5 lat. Mieszkał m.in. w Chile, Meksyku, Boliwii, Brazylii. Wtedy - jak przypomniał w tych dniach Reuter - Kapuściński bliżej poznał się z osławionym „Che” Guevarą, agentem komunizmu „na Amerykę Łacińską”, który stawiał sobie za cel wzniecanie komunistycznej „rewolucji” w najbiedniejszych krajach Ameryki Południowej.
W 1974 r. Kapuściński rozpoczął pracę w tygodniku „Kultura” (pracował tam do 1981 r.) i ponownie wyjechał do Afryki. Wojnę domową w Angoli próbował opisać w książce „Jeszcze dzień życia”, znacznie odbiegającej od formuły klasycznego reportażu, w którym liczą się wydarzenia, konkrety, fakty - był to „reportaż”, ale jakby uciekający od faktów, zbliżający się do eseju lub reporterskich impresji. Czy dlatego, że ciążyła Kapuścińskiemu cenzura, czy w ramach „poszukiwania nowych form” reportażu, a może jeszcze z innych powodów?... Trudno powiedzieć. Faktem jest, że i dalsze jego książki raczej odchodzić będą od klasycznej reporterskiej „prawdy i tylko prawdy” - w stronę „bardziej indywidualnych refleksji”. Krytycy napiszą potem: „Była to zapowiedź gatunku, jaki będzie uprawiał w przyszłości, reportaż eseistyczny lub esej reporterski, gdzie obserwacja jest pretekstem do intelektualnej refleksji”.
I takimi właśnie książkami były „Cesarz” i „Szachinszach”, które przyniosły Kapuścińskiemu sławę, może właśnie bardziej ze względu na tę odautorską refleksję...
Potem były jeszcze „Lapidarium”, „Imperium”, „Heban”, „Podróże z Herodotem”... Pisarz pozostawił po sobie wiele interesujących książek, bez względu na to, czy i które z nich są klasycznym reportażem, a które refleksją raczej, oceną, „reporterskim esejem”. Bo jakkolwiek ograniczony PRL-owskimi realiami i cenzurą (co zapewne mocno przeszkadzało mu w opisywaniu prawdziwego świata...), osiągnął Kapuściński mistrzostwo we władaniu piórem, a jego bogaty życiorys (może kiedyś poznamy go w pełni?...) mógł być prawdziwą krynicą przemyśleń, refleksji i zadumy na wyższym poziomie, niż wymaga tego zwykła literatura faktu. Wszak - jak sam opowiadał - był świadkiem „27 rewolucji i zamachów stanu”, a cztery razy miał już być rozstrzelany; raz - jak opowiadał - uniknął śmierci „tylko dlatego, że żołnierz był tak pijany, że nie mógł sobie poradzić z rewolwerem”... Wspominał, że na 12 frontach (kilka razy na pierwszej linii) walczył, by przeżyć...
Książki Ryszarda Kapuścińskiego tłumaczono na wiele języków. Był laureatem wielu nagród i wyróżnień.
Wydaje się, że pozostawił po sobie jeszcze jedną książkę: tę, którą napisze o nim teraz jakiś dociekliwy reporter, niekoniecznie w formie „reporterskiego eseju”, niechby to była chociaż klasyczna biografia. Życiorys Kapuścińskiego sam w sobie jest z pewnością niezwykle zajmującą opowieścią...

Reklama

Dlaczego jestem pisarzem?

Dlaczego tyle razy ryzykowałem życie, podchodziłem tak blisko do umierania? Czy po to, żeby złożyć sprawozdanie z tajemnic losu lub zarobić na pensję? Moja praca to powołanie, to misja. Nie poddałbym się tym niebezpieczeństwom, gdybym nie czuł, że jest to coś niezwykle ważnego, że dotyczy historii, nas samych - tak, że czułem się zmuszony przez to przejść. To więcej niż dziennikarstwo.

Pomóż w rozwoju naszego portalu

Wspieram

Reklama

***

Do tego, żeby uprawiać dziennikarstwo, przede wszystkim trzeba być dobrym człowiekiem. Źli ludzie nie mogą być dobrymi dziennikarzami. Jedynie dobry człowiek usiłuje zrozumieć innych, ich intencje, ich wiarę, ich zainteresowania, ich trudności, ich tragedie. I natychmiast, od pierwszej chwili, stać się częścią ich losu

***

Otóż najczęściej określiłbym swoją profesję jako bycie tłumaczem. Tylko tłumaczem nie z języka na język - ale z kultury na kulturę. Jeszcze w 1912 r. Bronisław Malinowski zwrócił uwagę, że świat kultur nie jest światem hierarchicznym (było to wówczas bluźnierstwo dla wszystkich eurocentryków), że nie ma kultur wyższych i niższych, że wszystkie są równe, tylko po prostu - różne.
Jest to tym bardziej prawdziwe dziś, w naszym wielokulturowym świecie, tak bardzo zróżnicowanym, ale w którym poszczególne kultury coraz silniej są ze sobą powiązane i wzajem się przenikają. Rzecz w tym, żeby między kulturami udało się stworzyć stosunki nie zależności i podległości, ale porozumienia i partnerstwa. Tylko wówczas jest szansa, aby w naszej rodzinie człowieczej nad wszystkimi wrogościami i konfliktami górę brały zgoda i życzliwość. Na swoim maleńkim, mikroskopijnym odcinku chciałbym się do tego przyczynić i oto - dlaczego piszę...
Żaden dziennikarz, który pracuje dla gazety lub telewizji, nie musi przeżywać okropieństw kondycji korespondenta agencji prasowej. Pewnego dnia napiszę o nich, o tych anonimowych twórcach wydarzeń, tych ofiarach informacji, pracujących dzień i noc w najgorszych warunkach. Ale ja podjąłem się tej pracy dobrowolnie, wiedziałem bowiem, że pracując dla agencji prasowej, zobaczę więcej rzeczy i spotkam więcej ludzi, którzy chętniej udzielają wywiadów korespondentowi agencyjnemu niż jakiemukolwiek innemu.

Ryszard Kapuściński, „Autoportret reportera”

Książki Ryszarda Kapuścińskiego

Busz po polsku. Wydawnictwo Czytelnik, Warszawa 1962

Czarne gwiazdy. Wydawnictwo Czytelnik, Warszawa 1963

Kirgiz schodzi z konia. Wydawnictwo Czytelnik, Warszawa 1968

Gdyby cała Afryka... Wydawnictwo Czytelnik, 1969

Che Guevara - Dziennik z Boliwii (przekład i przypisy R. Kapuściński). Książka i Wiedza, Warszawa 1969

Dlaczego zginął Karl von Spreti? Książka i Wiedza, Warszawa 1970

Chrystus z karabinem na ramieniu. Wydawnictwo Czytelnik, Warszawa 1975

Jeszcze dzień życia. Wydawnictwo Czytelnik, Warszawa 1976

Wojna futbolowa. Wydawnictwo Czytelnik, Warszawa 1978

Cesarz. Wydawnictwo Czytelnik, Warszawa 1978

Szachinszach. Wydawnictwo Czytelnik, Warszawa 1982

Notes. Wydawnictwo Czytelnik, Warszawa 1986

Wrzenie świata (zbiór). Wydawnictwo Czytelnik, Warszawa 1988

Lapidarium. Wydawnictwo Czytelnik, Warszawa 1990

Imperium. Wydawnictwo Czytelnik, Warszawa 1993

Lapidarium II. Wydawnictwo Czytelnik, Warszawa 1995

Lapidarium III. Wydawnictwo Czytelnik, Warszawa 1997

Lapidaria. Wydawnictwo Czytelnik, Warszawa 1997

Heban. Wydawnictwo Czytelnik, Warszawa 1998

Lapidarium IV. Wydawnictwo Czytelnik, Warszawa 2000

Z Afryki (album fotograficzny). Wydawnictwo Buffi, Bielsko-Biała 2000

Lapidarium V. Wydawnictwo Czytelnik, Warszawa 2002

Autoportret reportera. Wydawnictwo Znak, Kraków 2003

Podróże z Herodotem. Wydawnictwo Znak, Kraków 2004

Prawa natury. Wydawnictwo Literackie, Kraków 2006

Ten inny. Wydawnictwo Znak, Kraków 2006

2007-12-31 00:00

Oceń: 0 0

Reklama

Wybrane dla Ciebie

Co z postem w Wielką Sobotę?

Niedziela łowicka 15/2004

[ TEMATY ]

post

Wielka Sobota

monticellllo/pl.fotolia.com

Coraz częściej spotykam się z pytaniem, co z postem w Wielką Sobotę? Obowiązuje czy też nie? O poście znajdujemy liczne wypowiedzi na kartach Pisma Świętego. Chcąc zrozumieć jego znaczenie wypada powołać się na dwie, które padają z ust Pana Jezusa i przytoczone są w Ewangeliach.

Pierwszą przytacza św. Marek (Mk 9,14-29). Po cudownym przemienieniu na Górze Tabor, Jezus zstępuje z niej wraz z Piotrem, Jakubem i Janem, i spotyka pozostałych Apostołów oraz - pośród tłumów - ojca z synem opętanym przez szatana. Apostołowie są zmartwieni, bo chcieli uwolnić chłopca od szatana, ale ten ich nie usłuchał. Gdy już zostają sami, pytają Chrystusa, dlaczego nie mogli uwolnić chłopca od szatana? Usłyszeli wówczas znamienną odpowiedź: „Ten rodzaj zwycięża się tylko przez modlitwę i post”.
Drugi tekst zawarty jest w Ewangelii św. Łukasza (5,33-35). Opisuje rozmowę Pana Jezusa z faryzeuszami oraz z uczonymi w Piśmie na uczcie u Lewiego. Owi nauczyciele dziwią się, czemu uczniowie Jezusa nie poszczą. Odpowiada im wówczas Pan Jezus „Czy możecie gości weselnych nakłonić do postu, dopóki pan młody jest z nimi? Lecz przyjdzie czas, kiedy zabiorą im pana młodego, wtedy, w owe dni, będą pościć”

CZYTAJ DALEJ

Franciszek podczas Mszy Krzyżma do kapłanów: musimy być wolni od surowości i oskarżeń, od egoizmu i ambicji!

2024-03-28 10:38

[ TEMATY ]

papież Franciszek

PAP/EPA/GIUSEPPE LAMI

Do postrzegania życia i powołania w perspektywie całej przeszłości i przyszłości oraz odkrycia na nowo potrzeby adoracji i bezinteresownej, spokojnej i przedłużonej modlitwy serca - zachęcił Franciszek w Wielki Czwartek podczas Mszy Krzyżma w watykańskiej Bazylice św. Piotra. Papież wskazał na potrzebę skruchy, która jest nie tyle owocem naszej sprawności, lecz łaską i jako taka musi być wyproszona na modlitwie.

MSZA KRZYŻMA
HOMILIA OJCA ŚWIĘTEGO FRANCISZKA

CZYTAJ DALEJ

USA: nowy program nauczania uniwersyteckiego – studiowanie dorobku św. Jana Pawła II

2024-03-28 16:55

[ TEMATY ]

USA

studia

św. Jan Paweł II

Adam Bujak/Biały Kruk

Katolicki Uniwersytet Św. Tomasza w Houstonie w stanie Teksas rozpoczyna 30-godzinny cykl wykładów online, poświęcony życiu św. Jana Pawła II i jego nauczaniu o „godnosci osoby ludzkiej w nawiązaniu do innych ludzi i ostatecznie w odniesieniu do Boga”. Uwieńczeniem kursu będzie uzyskanie stopnia magisterskiego (Master of Arts). Celem nowego programu jest też poznawanie „ojczyzny świętego: kultury i historii Polski”. Na zakończenie przewidziano dwutygodniowy pobyt w naszym kraju, po którym przewodnikami mają być polscy naukowcy, badający dzedzictwo świętego papieża.

Nowy kierunek studiów przeznaczony jest zwłaszcza dla formatorów w różnych zakonach, nauczycieli szkół katolickich i innych specjalistów. Do poznawania życia i dorobku Ojca Świętego zachęca kard. Daniel DiNardo - metropolita Galvestonu-Houstonu, archidiecezji, na której terenie znajduje się uniwersytet. Podkreślił on, że „program ten stwarza wspaniałą okazję do badania spuścizny po świętym Janie Pawle II, głoszonej przezeń obrony godności człowieka i wartości tego, czym jest wolność religijna”. Swoje poparcie dla nowego programu studiów wyrazili też m.in emerytowany arcybiskup Filadelfii Charles Chaput i George Weigel - znany na całym świecie autor książek o papieżu Wojtyle.

CZYTAJ DALEJ

Reklama

Najczęściej czytane

W związku z tym, iż od dnia 25 maja 2018 roku obowiązuje Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2016/679 z dnia 27 kwietnia 2016r. w sprawie ochrony osób fizycznych w związku z przetwarzaniem danych osobowych i w sprawie swobodnego przepływu takich danych oraz uchylenia Dyrektywy 95/46/WE (ogólne rozporządzenie o ochronie danych) uprzejmie Państwa informujemy, iż nasza organizacja, mając szczególnie na względzie bezpieczeństwo danych osobowych, które przetwarza, wdrożyła System Zarządzania Bezpieczeństwem Informacji w rozumieniu odpowiednich polityk ochrony danych (zgodnie z art. 24 ust. 2 przedmiotowego rozporządzenia ogólnego). W celu dochowania należytej staranności w kontekście ochrony danych osobowych, Zarząd Instytutu NIEDZIELA wyznaczył w organizacji Inspektora Ochrony Danych.
Więcej o polityce prywatności czytaj TUTAJ.

Akceptuję