Święty Leon Wielki – papież pokoju i doktryny

Św. Leon I Wielki, papież i doktor Kościoła, był jednym z najważnieszych zwierzchników Kościoła w pierwszych wiekach chrześcijaństwa. W historii zapisał się jako wybitny teolog, niezłomny orędownik pokoju i wybitny dyplomata.

Jego pontyfikat, który obejmował lata 440–461, przypadł na czas schyłku Cesarstwa Zachodniorzymskiego, kiedy Kościół stawiał czoła nie tylko konieczności obrony wiary, ale i bezpieczeństwa, w obliczu zagrożeń ze strony ludów barbarzyńskich. W obliczu najazdu Hunów, którzy grabili kontynent, zbliżając się do bram Wiecznego Miasta, papież Leon Wielki podjął w 452 r. negocjacje z ich wodzem, Atyllą, które na pewien czas ocaliły Italię i doprowadziły do wycofania się wojsk barbarzyńskich za Dunaj. Wydarzenie to jest ważnym przykładem zaangażowania Kościoła w mediacje na rzecz pokoju i dowodem erystycznych zdolności ówczesnego papieża.

Leon już od młodości przejawiał zdolności mówcy i dyplomaty, dzięki czemu szybko zyskał zaufanie ówczesnych papieży. Już jako papież, za pośrednictwem legatów, uczestniczył w Soborze Chalcedońskim, który potwierdził dogmat o dwóch naturach Chrystusa: Boskiej i ludzkiej. Leon Wielki w prosty i zarazem głęboki sposób przybliżał wiernym sprawy wiary, zwłaszcza zagadnienia dogmatyczne, a jego nauki głoszone wiernym, są najstarszymi, jakie przetrwały do dziś – to ok. 100 kazań i 150 listów. Zapisał się w historii jako wybitny teolog i zarazem pasterz, który troszczył się o potrzebujących wsparcia społecznego i opieki duchowej.

Podjął też istotną refleksję na temat prymatu rzymskiego i jego roli w budowaniu jedności chrześcijan. „Szczególnie wyraźnie dostrzegał odpowiedzialność następcy Piotra, którego rola w Kościele jest niepowtarzalna (...) potrafił pełnić tę funkcję zarówno na Zachodzie, jak i na Wschodzie, interweniując w różnych okolicznościach z roztropnością, stanowczością i przenikliwością” – mówił o nim Benedykt XVI w jednej z katechez środowych, jemu poświęconej.

Leon I, to pierwszy papież, który otrzymał przydomek Wielki.

Leon XIII – twórca społecznego nauczania Kościoła

Wśród kolejnych papieży, którzy przybierali imię Leon, szczególnie wyróżnia się postać Leona XIII, którego pontyfikat przypadał na lata 1878–1903. Uważany jest za ojca społecznego nauczania Kościoła, przede wszystkim za sprawą encykliki Rerum novarum, opublikowanej w 1891 r. Była ona odpowiedzią Kościoła na zmiany społeczne i gospodarcze końca XIX w., zwłaszcza na rosnące w siłę idee marksistowskie i liberalno-kapitalistyczne. Przypominała ona również o niezbędnej współpracy Kościoła i państwa, o chrześcijańskiej wizji antropologicznej człowieka oraz o potrzebie troski Kościoła o klasę robotniczą. Nauczanie Leona XIII dotyczące kwestii społecznych, a także obrony Kościoła przed herezjami, obfitowało w wiele dokumentów – samych encyklik pozostawił 86.

Powołał do życia Papieską Komisję Biblijną. Za jego pontyfikatu udało się nawiązać pierwsze stosunki dyplomatyczne pomiędzy Stolicą Apostolską a Stanami Zjednoczonymi. Jest autorem popularnej Modlitwy do św. Michała Archanioła, którą ułożył w 1886 r. i polecił odmawiać na zakończenie każdej Mszy św.

Pozostali papieże Leonowie

Za KAI/kg

Św. Leon II (17 VIII 682-3 VII 683) pochodził z Sycylii. Jego niespełna roczny pontyfikat skupiał się na walce z herezją monoteletyzmu. W okresie silnego uzależnienia od Bizancjum doprowadził też do zmniejszenia daniny płaconej cesarzom wschodniorzymskim. Był lubiany przez biedotę Wiecznego Miasta, odnowił niektóre zabytki rzymskie.

Św. Leon III (26 XII 795-12 VI 816)

Odegrał wielką rolę w dziejach Europy, gdyż to on ukoronował 25 grudnia 800 Karola Wielkiego na cesarza Świętego Imperium Rzymskiego, co oznaczało symboliczne odrodzenie Cesarstwa Zachodniego i ostateczne zerwanie jakiegokolwiek uzależnienia od Bizancjum. W 799 przeżył zamach na swoje życie. Kanonizowano go w 1673 roku.

Św. Leon IV (10 IV 847-17 VII 855)

Pochodził z Rzymu. Po ataku Saracenów na Rzym i splądrowaniu przez nich miasta skupił się na jego obronie, umocnieniu i odbudowie zniszczonych świątyń. Zwołał kilka synodów w celu umocnienia swej władzy i dyscypliny kościelnej oraz potwierdził uniezależnienie się od cesarzy bizantyjskich.

Leon V (VII-IX 903)

Niewiele wiadomo o jego życiu i dokonaniach. Został pozbawiony władzy i prawdopodobnie otruty w więzieniu rzymskim przez swego kapelana Krzysztofa, późniejszego antypapieża (który zresztą sam zginął w rok później w podobny sposób).

Leon VI (V-XII 928)

Okazał się być bezwolnym narzędziem w rękach arystokracji rzymskiej, być może również zginął otruty.

Leon VII (3 I 936-13 VII 939)

Był benedyktynem. Został papieżem dzięki poparciu króla Alberyka II ze Spoleto, który wówczas rządził Rzymem. Jego pontyfikat, choć krótki, był w miarę stabilny, a papież starał się wprowadzić dyscyplinę w klasztorach i wzmocnił przestrzeganie celibatu przez księży.

Leon VIII (4 XII 964-3 III 965)

Pochodził z Rzymu. Gdy jeszcze był człowiekiem świeckim, powołał go na papieża cesarz niemiecki Otton I Wielki po usunięciu z urzędu Jana XII (955-64). Rządy nowego biskupa Rzymu przypadły na czasy wielkich wstrząsów i niepokojów, a on sam był bardziej zaangażowany w walki polityczne niż w sprawy kościelne.

Św. Leon IX (12 II 1049-19 IV 1054)

Niemiecki hrabia Bruno de Egisheim-Dagsburg z Alzacji przed wyborem na tron papieski był ponad 20 lat biskupem Toul w Lotaryngii, wykazując się gorliwością duszpasterską. Był też zdolnym dyplomatą, pośrednicząc w sporze między cesarzem Konradem II a królem Francji Henrykiem I. Jako papież starał się wprowadzać w Kościele reformy kluniackie, umacniając odnowę duchową, broniąc celibatu, zwalczając symonię (świętokupstwo, czyli kupowanie godności kościelnych) a zarazem wzmacniając papiestwo i jego rolę w ówczesnej Europie. W tym celu dużo podróżował po Francji, Niemczech i Półwyspie Apenińskim.

Zmarł na krótko przed schizmą, która podzieliła chrześcijaństwo zachodnie i wschodnie, gdy jego wysłannik kard. Humbert złożył w Konstantynopolu bullę wyklinającą patriarchę Michała Cerulariusza.

Leon X (9 [11?] III 1513-1 XII 1521)

Giovanni di Lorenzo de' Medici objął rządy w Kościele w okresie Odrodzenia i jego pontyfikat przebiegał w znacznym stopniu pod znakiem troski o upiększanie swej rezydencji. Był mecenasem czołowych twórców tamtych czasów, jak Rafael i Michał Anioł. Również w tym czasie wybuchła reformacja protestancka, wywołana bezpośrednio sprawą odpustów udzielanych w celu sfinansowania rozbudowy bazyliki św. Piotra.

Leon XI (1-27 IV 1605)

Alessandro Ottaviano de' Medici był ciotecznym wnukiem Leona X, człowiekiem wykształconym, powszechnie lubianym, ale słabego zdrowia i to sprawiło, że zmarł już niespełna 4 tygodnie po wybraniu go na biskupa Rzymu.

Leon XII (28 IX 1823-10 II 1829)

Annibale della Genga z okolic Spoleto skupił swą posługę piotrową na reformie moralnej Kurii Rzymskiej, na walce z protestantyzmem i na odnowie życia religijnego, ogłaszając w 1825 Jubileuszowy Rok Święty. Ożywił politykę zagraniczną Państwa Kościelnego, poprawiając stosunki z Francją i Niemcami. Zarazem jednak prowadził politykę ograniczania praw Żydów, pozostawiając swemu następcy trudny scenariusz w kontekście narastających zmian społecznych i politycznych.