Tydzień 23.
15-21 kwietnia 1919
Wojska polskie 16 kwietnia rozpoczęły ofensywę, której głównym celem było przejęcie Wilna z rąk bolszewików. Główne zadanie realizowała kawaleryjska grupa uderzeniowa płk. Władysława Beliny-Prażmowskiego oraz 2. Dywizja Piechoty Legionów gen. Edwarda Rydza-Śmigłego. Równocześnie na Lidę uderzyły oddziały gen. Zygmunta Lasockiego. Bolszewicy, wspomagani przez jednostki wojskowe polskich komunistów oraz miejscową ludność żydowską, odpierali kolejne natarcia. Dochodziło do licznych bezpośrednich starć na bagnety. 17 kwietnia, po ciężkich walkach, Lida została zdobyta, następnego dnia zajęto Nowogródek, a 19 kwietnia – Baranowicze.
Do Wilna wojska polskie dotarły 19 kwietnia rano, zaskakując całkowicie okupujących je bolszewików. Opanowano dworzec, przejmując znaczne ilości taboru kolejowego. Umożliwiło to, dzięki ofiarności kolejarzy węzła wileńskiego, szybkie dotarcie do miasta piechoty gen. Rydza-Śmigłego, który objął dowództwo nad całością walk. Rozstrzygający bój o Wilno rozegrał się w Niedzielę Wielkanocną – 20 kwietnia. Korzystając z wydatnego wsparcia mieszkańców, wojska polskie objęły kontrolę nad większością miasta, a następnego dnia wyparły wroga z przedmieść. Józef Piłsudski wspominał: „Do żadnego miasta, zdobytego przeze mnie, nie wchodziłem z takim uczuciem jak do Wilna. Te słodkie pieśni dzieci, te trwożne oczy matek, te łzy, te wzruszenia!... Wjeżdżałem konno... Czekało miasto moje!... Triumf duszy był zupełny!”.
W tym samym czasie na froncie galicyjskim przeprowadzono operację wojskową mającą na celu odsunięcie Ukraińców od Lwowa. Opanowano Lesienice i Winniki na wschodzie, Stawczany i Obroszyn na południu. 20 kwietnia Polacy zdobyli Sokolniki, Kozielniki i Sichów, zmuszając wojska ukraińskie do opuszczenia stanowisk na wzgórzach wokół Lwowa. Polskie działania zaczepne ostatecznie uwolniły miasto od grozy ostrzału artyleryjskiego. Ukraińska Armia Halicka przegrała trwające pół roku krwawe i zacięte zmagania o Lwów.
Reklama
Do Polski dotarł z Francji długo oczekiwany pierwszy transport Błękitnej Armii. Żołnierze na pierwszej stacji postojowej całowali polską ziemię. Gen. Józef Haller wysłał depeszę do Józefa Piłsudskiego: „Dnia 20 kwietnia rano przebyłem linię demarkacyjną w Lesznie w Wielkopolsce. Wojska polskie, powracające pod mymi rozkazami z Francji, Ameryki i Włoch, wznoszą w tej chwili trzykrotny okrzyk na cześć Polski i Jej Naczelnika, gotowe walczyć o granice Polski”.
Mimo wojen i epidemii, a także oficjalnych zakazów, do Częstochowy zaczęli przybywać pielgrzymi. Ich modlitwy w sanktuarium często miały charakter dziękczynny za odzyskanie przez Polskę niepodległości. Jako jedna z pierwszych specjalnym pociągiem przyjechała 500-osobowa grupa z Warszawy. Stawiła się na Jasnej Górze w Wielką Sobotę, 19 kwietnia, pod przewodnictwem ks. Dionizego Bączkowskiego, kapłana diecezji żytomierskiej.
