Wśród osób ochrzczonych można zaobserwować coraz więcej przypadków, w których nupturienci nie mając kanonicznej przeszkody do zawarcia sakramentalnego związku małżeńskiego, z przyczyn ideologicznych lub czysto praktycznych, poprzestają tylko na związku cywilnym. Tak zawarte małżeństwo jest instytucją państwowego prawa rodzinnego, regulowanego w Polsce przez Kodeks Rodzinny i Opiekuńczy, i ma charakter świecki. W świetle ustawodawstw państwowych można wyodrębnić trzy rodzaje małżeństw cywilnych: obowiązkowe, fakultatywne i z konieczności:
- Małżeństwo cywilne jest obowiązkowe, tzn., że w świetle ustaw państwowych ważnie zawartym małżeństwem jest tylko to, które zostało zawarte przed upoważnionym urzędnikiem państwowym i zgodnie z przepisami prawa państwowego. Tym samym ślub kościelny, którego ustawy państwowe nie wykluczają, jest jedynie wydarzeniem społecznym, kulturowym lub religijnym, a nie prawnym. Ten rodzaj małżeństw cywilnych przewiduje polski Kodeks Rodzinny i Opiekuńczy;
- Małżeństwo cywilne jest fakultatywne, tzn., że ustawa państwowa jednakowo pod względem prawnym traktuje małżeństwo zawarte przed uprawnionym urzędnikiem państwowym i przed duchownym danego wyznania. Wówczas małżeństwo kościelne może wywierać równoczesne skutki prawne: cywilne i kanoniczne. Ten rodzaj małżeństwa jest możliwy w Polsce po ratyfikacji Konkordatu między Stolicą Apostolską i Rzecząpospolitą Polską, podpisanego 28 lipca 1993 r.;
- Małżeństwo cywilne z konieczności zachodzi wówczas, gdy ustawa państwowa, uznając śluby kościelne za zdarzenia prawne, zezwala na zawarcie związku małżeńskiego przed upoważnionym urzędnikiem państwowym tym, którzy ze względu na przepisy kanoniczne nie uznane przez prawo państwowe nie mogą zawrzeć ślubu kościelnego, bądź też jako bezwyznaniowcy nie należą do żadnego związku religijnego.
Cywilna forma zawarcia małżeństwa nie odpowiada, w zwyczajnych warunkach, formie kanonicznej, którą należy rozumieć jako ogół przepisów prawa kanonicznego, których zachowanie jest czymś koniecznym przy wyrażaniu zgody małżeńskiej. Dlatego katolicy, którzy decydują się zawrzeć tylko ślub cywilny, nie mogą ubiegać się, aby uznano go za ważny w świetle przepisów prawa kościelnego. Kościół nie stawia żadnych przeszkód katolikom, którzy pragną zawrzeć ślub cywilny, zwłaszcza gdy chodzi o zaistnienie skutków cywilno-prawnych małżeństwa względem ustawodawstwa państwowego.

cdn.