Ważną częścią liturgii słowa jest homilia. Termin ten pochodzi od greckiego słowa homileo, które znaczy dosłownie: rozmawiam. Homilia to niezbyt krótkie, ale i niezbyt długie, proste w formie i bezpośrednie przemówienie, w którym kapłan przewodniczący Mszy św. (on z zasady winien to przemówienie głosić!), opierając się na wygłoszonych słowach Pisma Świętego albo na modlitwach mszalnych, wykłada uczestnikom tajemnice wiary i zasady życia chrześcijańskiego, związane z obchodzoną uroczystością, świętem lub z okresem roku liturgicznego. Przemówienie to winno przeprowadzić uczestników od słów Pisma Świętego do Eucharystii, która jest dziękczynieniem za Boże dobrodziejstwa, Ofiarą i Posiłkiem. Słuchacze homilii powinni odczuć aktualność słów Pana Jezusa, który w synagodze w Nazarecie, po odczytaniu fragmentu Księgi Proroka Izajasza, powiedział do swoich ziomków: „Dziś spełniły się te słowa Pisma, któreście słyszeli” (Łk 4, 21).
Ogólne wprowadzenie do Mszału rzymskiego (20 IV 2000) tak mówi o znaczeniu homilii w życiu chrześcijańskim: „Chociaż [...] słowo Boże zawarte w czytaniach Pisma Świętego zwraca się do wszystkich ludzi każdego czasu i jest dla nich zrozumiałe, jego pełniejsze rozumienie i skuteczność pogłębiają się dzięki żywemu wykładowi, czyli homilii, która jest częścią czynności liturgicznej” (nr 29).
I trochę dalej: „Homilia, będąca częścią liturgii, jest bardzo zalecana: stanowi bowiem pokarm konieczny dla podtrzymania chrześcijańskiego życia” (nr 65).
Z zasady homilię winien wygłaszać kapłan celebrujący całą Mszę św., aby zaznaczyć, że działa on „w osobie Chrystusa” zarówno wtedy, gdy łamie chleb Bożego słowa, jak i gdy łamie Chleb eucharystyczny. W pewnych przypadkach może głosić homilię diakon albo inny kapłan, który jest obecny na Mszy św., choć jej nie przewodniczy.
Na duszpasterzach spoczywa obowiązek głoszenia homilii we wszystkich Mszach św. sprawowanych z udziałem wiernych w niedziele i nakazane święta. Zalecone jest także głoszenie krótkiej homilii w dni powszednie, zwłaszcza w okresie Adwentu i Wielkiego Postu oraz ilekroć wierni liczniej uczestniczą we Mszy św. Głoszenie homilii obowiązuje we Mszach św. obrzędowych związanych ze sprawowaniem sakramentu chrztu, małżeństwa czy pogrzebu.
Jeśli liturgię słowa porównujemy do posiłku (uczty) przy stole słowa Bożego, a słowo do chleba, można słusznie porównać homilię do gestu ojca rodziny, który łamie chleb, aby wszyscy mogli się pożywić, także małe dzieci, które same nie potrafiłyby bochenka chleba połamać. Jest w Piśmie Świętym takie przejmujące zdanie: „maleństwa o chleb błagały - a nie było [nikogo], kto by im łamał” (Lm 4, 4). Zadaniem kapłana jest karmić swoich braci i siostry, członków jednej Bożej rodziny, tak Chlebem natchnionego Słowa, jak i Chlebem eucharystycznym. Wynika to z jego uczestnictwa w misji Chrystusa - Słowa, które stało się Ciałem i zamieszkało pośród nas (por. J 1, 14).