Trzydzieści lat temu, 13 grudnia 1981 r., wprowadzony został w Polsce stan wojenny. Wprowadziła go dekretem Rada Państwa (naruszając ówcześnie obowiązującą konstytucję), na polecenie Wojskowej Rady Ocalenia Narodowego. Był to organ pozakonstytucyjny, mający cechy junty wojskowej, kierowany przez gen. Wojciecha Jaruzelskiego. Zasadniczym powodem wprowadzenia stanu wojennego był lęk przed utratą władzy przez komunistyczny reżym. Przerwał on proces demokratyzacji kraju, prowadzony przez 16 miesięcy od zwycięskich strajków sierpniowych w 1980 r. Strajki te doprowadziły do powstania Niezależnego Samorządnego Związku Zawodowego „Solidarność”, będącego także ruchem społecznym w kierunku głębokich reform ustrojowych.
Stan wojenny oznaczał dla społeczeństwa dotkliwe represje. Brutalną siłą zdławiono strajki, w ośrodkach odosobnienia internowano 10 tys. osób, wiele tysięcy straciło pracę, zostało zmuszonych do emigracji. Było nie mniej niż 91 ofiar śmiertelnych. Ograniczone zostały prawa obywatelskie, zahamowana aktywność społeczeństwa. NSZZ „Solidarność” został zdelegalizowany. Do przemian w 1989 r. kraj pozostawał przez okres ośmiu lat w stanie zapaści, tracąc możliwości rozwoju.
W dniach 7-13 grudnia 2011 r. trwały w Szczecinie obchody 30. rocznicy wprowadzenia stanu wojennego. Przygotowane zostały przez urzędy: Marszałka Województwa Zachodniopomorskiego i Miasta Szczecin, Instytut Pamięci Narodowej, NSZZ „Solidarność” Pomorza Zachodniego, Centrum Dialogu „Przełomy”. Obejmowały szereg różnorodnych wydarzeń. IPN przygotował konferencję popularnonaukową pt. „Stan wojenny w Szczecinie” i otworzył wystawę plenerową na Jasnych Błoniach pt. „586 dni stanu wojennego”. Wydał też i promował „Dziennik z internowania: Goleniów-Wierzchowo Pomorskie-Strzebielinek (1981-1982)” Tadeusza Dziechciowskiego. Dziennik powstał w oparciu o szczęśliwie ocalone codziennie prowadzone notatki autora. Jest cennym zapisem życia internowanych z naszego regionu w trzech miejscach ich odosobnienia.
Pod tablicą „W hołdzie ofiarom komunistycznego systemu” na pl. Grunwaldzkim złożono wiązanki kwiatów. Członków opozycji demokratycznej uhonorowano w Sali Teatru Lalek Pleciuga. Wręczono tam 5 osobom ustanowiony przed rokiem Krzyż Wolności i Solidarności. Tam też odbyła się debata historyczna z udziałem przywódców strajku w Stoczni Szczecińskiej - Andrzeja Milczanowskiego, Mieczysława Ustasiaka i Wojciecha Duklanowskiego. Świadków historii wykorzystano także w debacie zorganizowanej w Studiu Polskiego Radia. O Szczecinie w stanie wojennym mówili A. Milczanowski, Stanisław Wadołowski, Stanisław Kocjan i Teresa Hulboj.
Kilka wydarzeń przygotowano specjalnie dla młodzieży, dla których wspominane wydarzenia to już odległa historia. Że tak jest, przytoczę osobisty przykład. Kiedy powróciwszy niedawno z koncertu Jana Pietrzaka, odtwarzałem jego pieśń „Nielegalne kwiaty, zakazany krzyż”, moja córka Bogumiła Wiktoria postawiła mi pytanie: „Tato, o co chodzi z tym krzyżem?” Urodzona w stanie wojennym w 1982 r., nie poznała zwyczaju układania w dzień krzyża z kwiatów i zniczy, zaciekle zwalczanego przez władzę i usuwanego przez nią w nocy, odradzającego się jednak następnego dnia. Przeżycia danej generacji (w moim wypadku „solidarnościowej”), które po latach ciągle wyzwalają moje emocje, są niemożliwe do przekazania całościowo, możemy co najwyżej przybliżyć je przez umiejętne działania edukacyjne. I takie zostały podjęte w tegorocznych obchodach.
Studenci Uniwersytetu Szczecińskiego uczestniczyli w debacie oksfordzkiej pt. „Stan wojenny - zło czy konieczność”. Swoją wiedzą na temat stanu wojennego podzielili się z uczniami szkół ponadgimnazjalnych, prowadząc dla nich lekcje w ramach projektu „Młodzi młodym, czyli studenci w szkołach”. Świadkowie historii poprowadzili lekcje dla uczniów szkół ponadgimnazjalnych na pl. Hołdu Pruskiego i Ofiar Grudnia 1970 (projekt „Edukacja patriotyczna młodzieży”). W przestrzeni miasta 5-osobowe zespoły uczniów szkół gimnazjalnych i pnadgimnazjalnych uczestniczyły w Historycznej Grze Miejskiej „Operacja WRONA-30” przygotowanej przez Oddziałowe Biuro Edukacji Publicznej IPN.
Najwięcej uczestników przyciągnęła 10 grudnia rekonstrukcja historyczna „Pacyfikacja strajku w Stoczni Szczecińskiej - 14/15 grudnia 1981”. 40-minutową inscenizację z udziałem 100 osób prowadziła Agnieszka Kuchcińska-Kurcz z Centrum Dialogu „Przełomy”. Starano się o autentyzm odtwarzanych wydarzeń. Dotyczyło to rynsztunku pacyfikujących zomowców i żołnierzy, pojazdów używanych wtedy przez milicję - gazików, skotów, działka wodnego. Autentyczny czołg T-55 rozbił bramę stoczni z umieszczonym na niej krzyżem. W trakcie inscenizacji pod bramę zakładu podszedł ksiądz. Było to przypomnienie postaci ks. inf. Stanisława Szwajkosza, który jako proboszcz najbliższej stoczni parafii pw. św. Stanisława Kostki pełnił posługą sakramentalną wśród robotników i ich rodzin w czasie strajków.
Obchody rocznicy wprowadzenia stanu wojennego miały znaczny walor edukacyjny dla młodego pokolenia. Średnie złożyło hołd i podziękowanie „tym wszystkim, którzy 13 grudnia 1981 r. nie stracili nadziei, że Polska jednak będzie wolna, którzy nie dali się stłamsić i zastraszyć, którzy wierzyli w ideę demokracji i swobody przekonań”, co wyraził w cytowanych słowach marszałek województwa Olgierd Geblewicz. Zaś Prezydent miasta Szczecina Piotr Krzystek apelował, by pamięć Grudnia’81 była w nas cały czas żywa.