Paulińskie duszpasterstwo na Ukrainie poprzedziły wyjazdy na Litwę, zapoczątkowane w 1977 r., a także moje podróże w towarzystwie o. Stanisława Knapka i o. Zachariasza Jabłońskiego do Leningradu, Rygi i Moskwy. Konieczne było zapoznanie się z potrzebami duszpasterskimi, warunkami duchowo-materialnymi zamieszkujących te tereny ludzi. Ta " lekcja litewska" - jakby powiedział o. Rufin Abramek - zaowocowała licznymi znajomościami z księżmi, seminarzystami oraz ukrytymi wspólnotami zakonnymi. Pod otrzymanymi wtedy adresami popłynęły z Jasnej Góry przesyłki z książkami religijnymi. Pod tym względem szczęśliwe były lata 1985-86. Każdego roku wysyłano wówczas ok. 3 tys. książek pod przeszło 100 adresów. Docierały nawet do odle-głego Irkucka!
Czymś wyjątkowym i niespodziewanym była wizyta Prymasa Polski - kard. Józefa Glempa na Białorusi, wówczas jednej z republik sowieckich. Wizyta ta podniosła na duchu nielicznych pracujących tam kapłanów i wiernych. Trasa podróży Księdza Prymasa wiodła przez wiele miast od Grodna aż po Nowogródek. Była zapowiedzią przyszłych zmian i względnej wolności Kościoła.
W 1987 r. ks. Mikołaj Hucał, odbiorca licznych przesyłek książkowych, zaprosił mnie na prymicje do Baru i Żmierinki na Ukrainie. Był to mój pierwszy, ale - jak się okazało - nie ostat-ni kontakt z tą ziemią.
Jesienią 1988 r. byłem w Gródku Podolskim na poświęceniu kościoła, który wierni zbudowali pod osłoną nocy. Osobą do końca zatroskaną o to dzieło był - dziś już nieżyjący - proboszcz ks. Władysław Wanags (zm. 10 listopada 2001 r.). Nową, usytuowaną na cmentarzu świątynię konsekrował bp Wilhelm Niuksz z Rygi. Dodam, że całość liturgii odbywała się w języku polskim. Bogata duchowość ks. Wanagsa i rozmach jego pracy duszpasterskiej zachęciły mnie do zmiany kierunku jazdy - ze Żmierinki na Gródek. Odtąd moje przyjazdy stawały się coraz częstsze, niekiedy w towarzystwie o. Efrema Osiadłego czy o. Zachariasza Jabłońskiego. Wizyty te prowadziły nie tylko na Podole, ale i do innych regionów - aż po Morze Czarne, gdzie ks. Tadeusz Hoppe z Odessy służył gościnnością i cennymi wskazówkami. Propozycja ks. Wanagsa, aby Zakon Paulinów objął placówkę w Satanowie - z kontynuacją budowy kościoła - zaaprobowana została przez biskupa Kamieńca Podolskiego Jana Olszań-skiego i ojca generała Zakonu Paulinów Jana Nalaskowskiego we wrześniu 1991 r. Cała wspólnota przyjęła przychylnie tę decyzję.
Satanów - osada wywodząca się ze średniowiecza, prawa miejskie otrzymała w 1404 r. Położona jest uroczo nad Zbruczem, o którym pisze Henryk Sienkiewicz w Ogniem i mieczem.
Budowa kościoła w Satanowie została ukończona w maju 1994 r. Konsekracji nowej świątyni dokonał bp Olszański. Dodam, że rok później w tym kościele bp Olszański udzielił święceń kapłańskich diakonowi - o. Alojzemu Kosobuckiemu, urodzonemu na ziemi wołyńskiej.
Wiedzeni miłością do tej ziemi i potrzebami duszpasterskimi, neoprezbiterzy: o. Alojzy Kosobucki i o. Franciszek Meus rozpoczęli posługę duszpasterską w Kamieńcu Podolskim. Pieczę nad nimi sprawował ks. dr Roman Twaróg TCh - proboszcz kamienieckiej katedry pw. Świętych Piotra i Pawła.
Z biegiem czasu o. Alojzy rozpoczął starania u władz państwowych i kościelnych o zwrot zabytkowego kościoła i klasztoru podominikańskiego. W końcu cel został osiągnięty, a odzyskany kościół dominikanie przekazali na własność paulinom. Od 1998 r. rozpoczął się trud odbudowy, spalonego w 1993 r. przez nieznanych sprawców, klasztoru i dachu kościoła. Choć w takich sytuacjach mówi się: "nie widać końca", tu jednak praca posuwała się naprzód i 2 lutego 2002 r. oddano do użytku jedno ze skrzydeł klasztoru. W uroczystości uczestniczyli: bp Jan Olszański i bp Leon Dubrawski.
W świątyni przykrytej nowym dachem widzimy rusztowania; podjęto prace przy konserwacji zabytkowej sztukaterii w prezbiterium. Sprawa renowacji niegdyś jednej z najpiękniejszych świątyń Podola leży na sercu ojcu generałowi Stanisławowi Turkowi oraz ojcu administratorowi Czesławowi Matrasowi.
Bp Jan Olszański reerygował w 1999 r. przy kościele św. Mikołaja parafię - w kościele funkcjonuje tymczasowa kaplica.
Do nowej świątyni w Satanowie wierni uczęszczają chętnie. Duszpasterze, idąc po myśli Kościoła, zwracali uwagę na dobre przygotowanie dzieci przystępujących do I Komunii św., których liczba nie przekroczyła 30. Katechizacja odbywała się w 5 punktach w Satanowie i Kamionce po dwa razy w tygodniu. Zapisanych dzieci było ok. 130. W okresie Bożego Narodzenia dużą popularnością cieszyły się wystawiane przez nie jasełka. W uroczystość św. Pawła otrzymywały upominki. Życie parafialne ubogacały letnie oazy. Klerycy ukraińscy dokładali starań, by urozmaicić program oazy, którą kończyła dwudniowa pielgrzymka do Tarnorudy na święto Matki Bożej Szkaplerznej.
Z uwagi na rozległość parafii - w jednej jej części peregrynował obraz Matki Bożej Częstochowskiej, a w drugiej - figurka Matki Bożej Fatimskiej. Tak realizowano hasło: Rodzina Kościołem domowym.
Kilka razy organizowano dla dzieci, rodziców i wychowawców wyjazdy do Polski, w czasie których pielgrzymowano na Jasną Górę, zwiedzano Kraków, Oświęcim, Warszawę i Zakopane.
Wiele razy parafia otrzymywała podziękowania za dostarczone do szpitala lekarstwa i materiały opatrunkowe. Przy parafii aktywnie działało koło ministrantów - kilku z nich wybrało kapłańsko-zakonną drogę życia. Jeden z nich - o. Bartłomiej Gołub w 1999 r. został prezbiterem.
Wychodząc naprzeciw prośbie biskupa żytomierskiego Jana Purwińskiego, w listopadzie 1999 r. paulini podjęli pracę duszpasterską w rodzinnej miejscowości Eweliny Hańskiej oraz inż. Ernesta Malińskiego - budowniczego najwyżej położonej kolei linowej świata. Rużyn leży nad Rasławicą. Pracę duszpasterską objął tam częstochowianin - o. Grzegorz Ciesielski wraz z br. Wojciechem Gabrielskim. Prócz pionierskiej pracy duszpasterskiej zajmują się oni również odnową pięknej świątyni Bożego Ciała, zamienionej kiedyś na warsztat remontujący autobusy i sprzęt rolniczy. Odbudowywana jest okazała kopuła, niegdyś ozdoba całej okolicy.
Jednym z najwspanialszych przeżyć paulinów pracujących na Ukrainie i powierzonych im wiernych była pielgrzymka Ojca Świętego Jana Pawła II do Kijowa i Lwowa w 2001 r. Beatyfikowany był wtedy konfrater Zakonu Paulinów - arcybiskup Lwowa Józef Bilczewski, jeden z inicjatorów powtórnej koronacji Jasnogórskiego Obrazu koronami papieskimi, a nie carskimi!
W dowód wdzięczności za beatyfikację paulińska delegacja z Jasnej Góry: o. Zygmunt Okliński, o. Zachariasz Jabłoński, o. Wojciech Tarka, br. Albert Zieliński, br. Stefan Kruchowski - ofiarowała Ojcu Świętemu we Lwowie wierną kopię Cudownego Obrazu Matki Bożej Jasnogórskiej.