Profesor historii Uniwersytetu Jagiellońskiego Andrzej Chwalba jest autorem nowego podręcznika akademickiego „historia powszechna. Wiek XIX”. Praca otwiera serię wydawnictw PWN, które, będąc opracowaniami naukowymi, służącymi studentom do przygotowania się do egzaminu, mają być jednocześnie książkami nadającymi się do czytania przez młodzież.
Nowy podręcznik do historii powszechnej XIX wieku (prof. Chwalba wydał także, w 2000 r., „Historię Polski 1795-1918”) był od dawna oczekiwany przez środowisko akademickie - nauczycieli, doktorantów i studentów kierunków humanistycznych. Ostatnie opracowania dotyczące historii powszechnej XIX wieku powstały kilkadziesiąt lat temu. Od tej pory znacznie udoskonalono stan badań nad XIX stuleciem, zmieniło się także spojrzenie na historię.
Pracę prof. Chwalby „Historia powszechna. Wiek XIX” można uznać za nowoczesny podręcznik nie tylko dlatego, że stanowi nową syntezę dziejów XIX stulecia. Profesorowi zależało także na tym, aby narracja książki była jak najbardziej żywa, żeby stawiać ważne pytania, by styl i język podręcznika pobudzał wyobraźnię młodych. Dlatego polecił on kilkunastu osobom - licealistom i studentom - aby przeczytali poszczególne rozdziały powstającej pracy. Młodzi mieli dać odpowiedź na pytanie, jakich zagadnień w tekście nie rozumieją. Prof. Chwalba usuwał niezrozumiałe terminy i pojęcia. W podręczniku znalazły się natomiast tematy do tej pory marginalizowane w podobnych opracowaniach - m.in. obyczajowość, kultura masowa, sport - najbardziej interesujące młodzież.
Nowa książka prof. Chwalby zmierza w kierunku ukazania - w ujęciu problemowym - szerokiej panoramy XIX wieku na świecie, z podkreśleniem dominującej pozycji Europy w tym okresie; przedstawienia informacji, jak rozumieć świat XIX stulecia (epoki oddzielającej świat tradycyjny od nowoczesnego).
Jak podkreśla prof. Chwalba, wszystko, co ważne w XX i XXI wieku, „urodziło” się w wieku XIX: powstały nowe teorie i idee, jak liberalizm, konserwatyzm, nacjonalizm, socjalizm, syjonizm, darwinizm, feminizm; pojawiły się kwestie robotnicza i kobieca czy kwestia równości wszystkich wobec prawa; jednocześnie rozpoczęła się walka o usunięcie Kościoła katolickiego z przestrzeni publicznej. To w XIX wieku miały miejsce wielkie migracje, zaczęły się formować nowoczesne narody oraz nowe państwa o wielkim znaczeniu, jak USA czy Kanada. W XIX stuleciu dokonał się także wielki skok cywilizacyjny świata - odkryto nowe źródła energii: ropę naftową, gaz oraz elektryczność; pojawiły się nowe środki komunikacji: kolej, samochód, samolot. Szczególną rolę odegrała w XIX wieku Wielka Brytania, nazywana fabryką świata.
Europa w wieku XIX - w pewnym stopniu - narzuciła światu swoje wartości. Doszło do gwałtownej, niekiedy dramatycznej europeizacji i prób demokratyzacji świata, który niekoniecznie rozumiał demokrację w wydaniu europejskim, niemniej na własne życzenie przyjmował od Europejczyków - nic zresztą za to nie płacąc - to, co było najważniejsze. Szczególnie skorzystali na tym m.in. Japończycy, dokonując syntezy wartości europejskich ze swoimi tradycjami. Ci, którzy się bronili przed europeizacją - przegrywali, jak np. Chińczycy. W 1900 r. największą potęgą świata jawią się Stany Zjednoczone. Amerykańska „jankeska” mentalność zaczęła być motorem zmian na arenie świata schyłku XIX stulecia. Nastała era eksportowania wartości amerykańskich.
Jak podkreślił prof. Chwalba, punktem wyjścia do napisania omawianej książki była nie tylko refleksja nad światem w XIX stuleciu, ale i refleksja nad dzisiejszym światem, który wciąż się zmienia.
Dzięki swoim pracom badawczym (m.in. „Historia Polski 1795-1918”; „Historia powszechna. Wiek XIX”) prof. Chwalba wkroczył na drogę wytyczaną niegdyś przez wielkich mistrzów - profesorów akademickich, autorów obszernych monografii i podręczników.