Jak zauważył przed laty prof. Grzegorz Jędrejek, zbrodnia katyńska jest zbrodnią precedensową w dziejach świata, gdyż na podstawie decyzji najwyższych władz sowieckich wymordowano ponad 25 tys. polskich oficerów i podoficerów, czyli 20 proc. kadry. Precedensowy jest również fakt, że zachowały się dokumenty świadczące o tej zbrodni, m.in. rozkaz z 5 marca 1940 r., podpisany przez najważniejszych sowieckich przywódców, nakazujący eksterminację aresztowanych. Jak do tej pory jednak żaden trybunał międzynarodowy nie osądził zbrodniarzy. Tymczasem zbrodnia katyńska była w dziejach świata wydarzeniem kluczowym. To właśnie wtedy powstał dwubiegunowy podział świata. Jak bowiem Niemcy w latach 30. XX wieku zgodzili się w Monachium na danie zielonego światła Hitlerowi, tak po odkryciu grobów w Katyniu Zachód dał Stalinowi zielone światło do tego, aby prowadził politykę ludobójstwa w Europie Środkowo-Wschodniej.

W czasie II wojny światowej i po niej Rosja skorzystała z tego przyzwolenia także na poziomie propagandy – do dziś wielu rosyjskich historyków zapewnia, że mordu dokonali Niemcy. Kłamstwo katyńskie popiera coraz aktywniej także Kreml.

Specjalna komisja

W 1951 r. Izba Reprezentantów Kongresu USA powołała Specjalną Komisję (Komitet) Śledczą Kongresu Stanów Zjednoczonych do Zbadania Faktów, Dowodów i Okoliczności Mordu w Lesie Katyńskim. Jej przewodniczącym został demokrata, kongresmen z Indiany Ray John Madden. Komisja powstała w czasie zimnej wojny na świecie i gorącej na Półwyspie Koreańskim. Coraz głośniej było o mordach dokonywanych tam przez komunistów na amerykańskich jeńcach wojennych. I tak Amerykanie zaczęli poznawać prawdziwą twarz „ustroju sprawiedliwości”. Stało się to więc dobrym podglebiem dla prawdy o Katyniu. Nie bez znaczenia był też fakt, że kongresmeni, którzy dążyli do wyjaśnienia zbrodni katyńskiej, pochodzili ze stanów zamieszkałych w większości przez Polonię i zabiegali o jej głosy. Byli to też politycy mający polskie korzenie, jak choćby Thaddeus M. Machrowicz z Michigan i Alvin O’Konski z Wisconsin. Prace komisji trwały blisko rok. W jej dokumentach, liczących niemal 7 tys. stron, znajdują się zeznania ponad 100 świadków. Wśród nich znaleźli się m.in.: Holendrzy, Szwajcarzy, Włosi, członkowie międzynarodowej komisji lekarskiej, która sprawdziła polskie ofiary w 1943 r., również amerykańscy oficerowie i polscy politycy czasu wojny – m.in. Władysław Anders czy Stanisław Mikołajczyk, a także ocaleni z mordu – wśród nich Marian Gawiak i Bronisław Młynarski, którzy zeznawali przed komisją w 1952 r.

Po zakończeniu działalności komisja opublikowała 7 tomów materiałów, zarówno zeznań, jak i dokumentów. Jej prace obszernie relacjonowało amerykańskie radio. Raport w swej końcowej części pokazał, jak polityka może służyć kłamstwu, albo inaczej: „zamazywać prawdę”. Przedstawia on postępowanie władz USA, szczególnie prezydenta Franklina D. Roosevelta, który blokował w czasie wojny i po niej wiedzę o zbrodni katyńskiej. Mówiło o tym podczas przesłuchań przed komisją wielu amerykańskich świadków.

Bez wątpienia najważniejszym efektem prac komisji Maddena było podważenie kłamstwa katyńskiego, kolportowanego przez Sowietów również przez zachodnich agentów wpływu.

W Polsce raport komisji Maddena nie był znany przez lata. Po raz pierwszy opublikowany został w niewielkim nakładzie jeszcze przez podziemne wydawnictwo Komitetu Katyńskiego. Dziś, mimo że wiedza na temat zbrodni katyńskiej jest już znacznie poszerzona, książka „Mord w Lesie Katyńskim. Przesłuchania przed amerykańską komisją Maddena w latach 1951 – 1952”, zaprezentowana niedawno przez IPN w Muzeum Katyńskim, na zawsze pozostanie w arsenale polskiej wiedzy jako pozycja wyjątkowa.