Spotkanie rozpoczęło się od odmówionej po arabsku modlitwy do Ducha Świętego. O. Zygmunt Kwiatkowski podkreślał, że choć z powodu wojny zmuszony został do opuszczenia miejsca swojej wieloletniej pracy, wciąż pracuje dla swoich byłych podopiecznych, służąc przez internet radą duchową. „Wojna to jest sprawa życiowa, żadna konwencja literacka, ale olbrzymie cierpienie ludzi. Wojna to jest tragedia, zło, rzecz straszna. Bliski Wschód pali się” – mówił, dodając, że jest to codzienność ludzi, których dobrze zna.

Na terenach dzisiejszej Syrii już od czasów apostolskich istniała wspólnota chrześcijańska. Ta współczesna stanowi mozaikę niemal wszystkich rytów, które pojawiły się w historii Kościoła. Przez całe stulecia wytrzymywała ona napór islamu, starała się prowadzić z nim dialog kulturowy i cywilizacyjny, a tym samym także religijny, zanurzony w zwykłej codzienności sąsiedzkiej i obywatelskiej.

Jezuici mają na Bliskim Wschodzie sześć domów. O. Kwiatkowski przemieszczał się po całej Syrii, korzystając z komunikacji publicznej, dzięki temu mógł lepiej poznać tamtejszych mieszkańców. „Przez 30 lat nie doświadczyłem od nich żadnego aktu agresji, nawet słownej. Przeciwnie – spotkało mnie wiele gestów bezinteresownej sympatii” – opowiadał. Jako przykład przytoczył opowieść o konduktorze, który nie chciał od niego pieniędzy, bo ludzie po cichu opłacili bilet misjonarzowi. „Nie znali mnie, nie wiedzieli nawet, że jestem księdzem. Po prostu cieszyli się, że mogli pomóc cudzoziemcowi” – wspominał.

Takich obrazów o. Kwiatkowski przechowuje w pamięci wiele. „Dwukrotnie pisałem do generała, myślałem, że o mnie zapomnieli, czy mam dalej być w Syrii. Miałem problemy ze zrozumieniem trudnego języka i wątpliwości, czy rzeczywiście tam zostać. W Polsce to były czasy Solidarności, dużo pracy, zastanawiałem się, czy nie jestem bardziej potrzebny w ojczyźnie” – opowiadał dalej jezuita. Podkreślił, że dzięki mieszkańcom Bliskiego Wschodu, ich życzliwości, to nie było dramatyczne doświadczenie. „Dlatego - mimo że nie mogłem się dogadać, udało się tam wytrzymać” – stwierdził.

Jego ambicją było pokazanie w książce wielobarwności świata Wschodu. „Z przekazów w mediach znamy tylko kolor czarny: wojny i czerwony: krwi i przemocy. Tymczasem Bliski Wschód to nie tylko wojna, gwałty i przemoc. To region wysokiej, wysublimowanej kultury” – podkreślał. Jako przykład podał Aleppo, gdzie nie było więcej niż 200 tys. chrześcijan, ale chórów było więcej niż w Paryżu. W każdej parafii był chór, teatr, ośrodek kultury, zaangażowani byli ludzie świeccy. Życie tam wrzało. Ciekawy kraj, ciekawi ludzie. Dużo można się od nich nauczyć” – opowiadał.

O. Kwiatkowski przyznał, że zazdrościł mieszkańcom Wschodu prostoty i naturalnego luzu. „Tam jest poezja, orientaliści to doskonale wiedzą. To nie ma nic wspólnego z lansowanymi wizerunkami groźnych Arabów. Europejczycy, którzy tam żyli i pracowali, są oczarowani, tęsknią, chcąc wrócić do Damaszku, do Aleppo” – stwierdził kapłan.

Przyznał zarazem, że na Bliskim Wschodzie zawsze istniało napięcie między większością a mniejszością. „Mniejszościom tam żyje się gorzej. W Egipcie na przykład chrześcijanie są ubożsi, mają mniej pracy, wykonują najgorsze zawody. Religia muzułmańska mówi, że to ona jest tą właściwą i pełną. Szanuje się wprawdzie ludzi Księgi, czyli żydów i chrześcijan, ale prawo cywilne daje przywileje muzułmanom” – podkreślał o. Kwiatkowski. Dodał jednak, że trudno jednoznacznie oceniać, czy chrześcijanie tam byli zamkniętą enklawą, czy otwierali się na innych. „Kategorie otwartości i zamknięcia są nieprecyzyjne, każdemu można je wszczepić” – zauważył.

Według niego, ludzie Bliskiego Wschodu myślą o Europie z niechęcią. „Jest w nich dużo pogardy dla Europy: z powodu niewiary w Boga i braku moralności. Uważają, że z tego powodu Europa się kończy, stąd tak łatwo przychodzi im myśl o ekspansji. W ich ocenie chrześcijaństwo jest mdłe i w rozsypce, a oni - pewni swego, silni w swojej wierze i kulturze” – skonkludował.

O. Zygmunt Kwiatkowski SJ przez ponad trzydzieści lat był misjonarzem w Syrii i na Bliskim Wschodzie. Na własne oczy widział rodzący się konflikt i jego stopniową eskalację.

Książka o. Zygmunta Kwiatkowskiego SJ „Za daleki Bliski Wschód” ukazała się nakładem Wydawnictwa św. Wojciech. Patronem medialnym publikacji jest Katolicka Agencja Informacyjna.