Budowanie jedności europejskiej na przestrzeni historii ma wymiar ważki i pozytywny, ale i bardzo negatywny. U początków historii było powstanie Imperium Rzymskiego, potem była Republika Christiana. Następnie podział chrześcijaństwa na rzymskokatolickie, prawosławne i protestanckie spowodował, że politycy - opierając się na każdym z tych odłamów - próbowali tworzyć "swoją wielką Europę": monarchowie romańscy, germańscy, rosyjscy. Rewolucja francuska usiłowała stworzyć " Europę francuską" - świecką, antykatolicką. W XIX wieku Adam Mickiewicz i romantycy myśleli o "Europie Ludów", zbudowanej na fundamencie narodów i chrześcijańskich zasadach. W XX wieku w okresie międzywojennym także powstało wiele propozycji jedności Europy. Chciał Hitler mieć Europę niemiecką i chciał Stalin mieć Europę sowiecką.
Po II wojnie światowej na propozycje Konrada Adenauera, pierwszego kanclerza Niemieckiej Republiki Federalnej, działań na rzecz wspólnej Europy odpowiedzieli Jean Monnet, Robert Schuman, Alcide de Gasperi. Nie chcieli Europy podzielonej konfliktami i antagonizmami, chcieli współpracy. Wielkodusznie chcieli Europy, w której nie ma zwycięzców ani przegranych. Choć rozpoczęło się od wspólnego działania gospodarczego - Wspólnota Węgla i Stali - Europa miała być przede wszystkim jednością duchową i kulturową. Byli przekonani, że Europy nie da się zjednoczyć bez chrześcijańskiej wizji człowieka i narodów Europy. Robert Schuman pisał: "Jedność Europy to nie jedynie czy głównie instytucje, ale sposób myślenia". Podobnie Jean Monnet, Robert Schuman, jak i Alcide de Gasperi widzieli pojednanie i jednoczenie Europy przy zachowaniu historycznej i kulturowej tożsamości każdego z narodów. Rozumieli władzę jako służbę wspólnemu dobru, które wiązali z duchową wizją Europy. Wszyscy trzej pozostawali pod silnym wpływem chrześcijańskiej filozofii personalistycznej. Robert Schuman i Alcide de Gasperi są kandydatami na ołtarze.
Przemawiając do Zgromadzenia Parlamentarnego Rady Europy, Ojciec Święty Jan Paweł II zapożyczył jedno ze sformułowań R. Schumana, czyniąc je swoim: "Służyć ludzkości w końcu wyzwolonej z nienawiści i strachu, ludzkości, która po tak długo trwającym rozdarciu uczy się od nowa chrześcijańskiego braterstwa".
Takie były projekty założycieli marzących o zjednoczonej Europie. Najpierw zjednoczenie w imię Boga i wspólnego dobra, a potem sprawiedliwa ekonomia. Kto dziś o tym mówi? Kto wraca do tych założeń?
Jednak po roku 1956 punkt ciężkości przesunął się w sferę ekonomii i wolnego rynku opartego na wzroście konkurencji. Początkowo Europa mogła się rozwijać niemal spontanicznie, bez czynnego udziału swoich obywateli, przy ich pracy i milczącej zgodzie. Jednak w wyniku kryzysu ekonomicznego, sytuacja zaczęła ulegać zmianie. Bezrobocie, zamiast prosperity, wywołuje rozczarowanie. Sceptycyzm i nieufność chrześcijan budzi odchodzenie od założeń chrześcijańskich przywódców. Biurokracja i korupcja nie napawają optymizmem. Budowanie Unii Europej-skiej ogranicza się do tworzenia procedur i biurokratycznych instytucji.
Wyróżnikiem europejskiej kultury przez wieki, a także w myśli założycieli wspólnoty, była chrześcijańska koncepcja człowieka, nastawiona nie tylko na użyteczność, ale na to, co nadaje sens życiu ludzkiemu. Współczesna Europa unijna zagubiła prawdy fundamentalne: o Bogu, o sensie życia, prawdzie i sprawiedliwości. Odrzuca wszelką zależność od Boga, prawdy i dobra. Spycha religię na margines. Tworzy prawa nie dla dobra i obrony człowieka, ale przeciw zdrowemu rozsądkowi i samemu człowiekowi. Usiłuje nadać wartość absolutu "potędze" człowieka, a nawet pieniądza. Domaga się wolności, a stroni od odpowiedzialności. Istnieje w niej powszechne pragnienie dostatku, a nawet bogactwa, a nie ma rzeczywistych prób usunięcia panującej nędzy, podziałów i niesprawiedliwości. Odrzuca się świętość ludzkiego życia i wartość rodziny, a promuje rozwiązłość.
Jak daleko Europa odeszła od myśli swoich założycieli? Który z przywódców o tym mówi? Kto spośród intelektualistów i odpowiedzialnych za kształtowanie opinii społecznej o tym pisze?
Jan Paweł II nieustannie upomina Europę, że odeszła od chrześcijańskich korzeni wyznaczonych przez historię. Europa może być jednością tylko wówczas, gdy wróci do prawdziwego szacunku dla człowieka i dla narodów. Ojciec Święty woła: "Ja, biskup Rzymu i pasterz Kościoła powszechnego, kieruję do Ciebie, Stara Europo, wołanie pełne miłości: Odnajdź siebie samą! Bądź sobą! Odkryj swe początki. Tchnij życie w swe korzenie. Odbuduj swą jedność duchową w klimacie pełnego szacunku dla innych religii i dla prawdziwych swobód. Oddaj cesarzowi to, co jest cesarskie, Bogu zaś to, co jest Boskie".