Dziękczynienie

W czasie tych uroczystości chcemy wyrazić Panu Bogu wdzięczność za 50 lat obecności Matki Bożej Częstochowskiej na wzgórzach wschodniej Pensylwanii. Będzie to dzień dziękczynienia za 50 lat oddziaływania duchowego, moralnego, a także kulturalnego i patriotycznego Amerykańskiej Częstochowy na życie Polonii amerykańskiej.
Z perspektywy 50 lat widać wyraźnie, że jej losami, jak i życiem jej założyciela – śp. o. Michała Mariana Zembrzuskiego kierowała Boża Mądrość i Miłość.

Ojciec założyciel

O. Zembrzuski rozpoczął swoją misję wśród Polonii amerykańskiej pełen zapału apostolskiego i entuzjazmu. Odwiedzał polskie skupiska polonijne, polskie instytucje społeczno-charytatywne działające wtedy na terenie Stanów Zjednoczonych: Związek Narodowy Polski, Zjednoczenie Polskie Rzymsko-Katolickie, Związek Polek w Ameryce, Związek Polaków w Ameryce (Cleveland, Ohio) czy Zjednoczenie Polsko-Narodowe (Brooklyn, NY). Nawiązywał osobiste kontakty z organizacjami weteranów, takimi jak: Związek Sokolstwa Polskiego w Ameryce, Stowarzyszenie Weteranów Armii Polskiej (SWAP), Stowarzyszenie Polskich Kombatantów (SPK), Stowarzyszenie Lotników Polskich, Związek Polskich Marynarzy, Stowarzyszenie Armii Krajowej, Liga Morska, Komitet Parady Kazimierza Pułaskiego. Współpracował ściśle z Kongresem Polonii Amerykańskiej i Polskim Komitetem Imigracyjnym w Nowym Jorku. Służył także polskim parafiom, głosząc Słowo Boże, przemawiał w programach radiowych dla słuchaczy polskich. Odwiedzał polskie ośrodki naukowe i kulturalne, takie jak Instytut Józefa Piłsudskiego w Nowym Jorku, Polski Instytut Naukowy w Nowym Jorku, Fundacja Kościuszkowska w Nowym Jorku, Związek Narodowy Polski (Polish National Alliance) w Erie, PA. Jego orędzia często ukazywały się w prasie polonijnej.

Początki

O. Zembrzuski zauważył ogromną potrzebę zaistnienia takiego miejsca, które jednoczyłoby duchowo, kulturalnie i patriotycznie jego rodaków rozrzuconych po rozległych przestrzeniach Stanów Zjednoczonych i Kanady. Myśl o stworzeniu takiego centrum stała się jego pasją życiową. Wiedział, że jest to misja zlecona mu przez samego Boga. Wielką okazją do zrealizowania tej idei stała się zbliżająca się uroczystość Tysiąclecia Chrztu Polski.
O. Michał nie był sam w swoich działaniach. Bóg otoczył go ludźmi żyjącymi podobnymi ideami. Najczęściej byli to polscy kapłani, polskie siostry zakonne, przywódcy polonijni i życzliwi ludzie należący do innych grup etnicznych. Wszyscy darzyli o. Michała nie tylko serdeczną przyjaźnią, ale służyli mu także fachową radą i pomocą. Do tych osób należał m.in. opiekun polskich uchodźców za granicą – abp Józef F. Gawlina.
Skromne i ubogie były początki Amerykańskiej Częstochowy. Pierwsza kaplica została poświęcona i otwarta dla kultu publicznego 26 czerwca 1955 r., czyli 50 lat temu. Pierwotnie była to stajnia-stodoła, przypominająca stajenkę betlejemską, położona w miejscu zwanym Jasną Doliną, 3 mile na zachód od historycznego miasteczka Doylestown, 25 mil na północ od Filadelfii i ok. 100 mil od metropolii nowojorskiej. Miejsce to uważane jest za jeden z najpiękniejszych zakątków wschodniej Pensylwanii. Wkrótce kaplica okazała się za mała, aby pomieścić tysiące pątników. Zdecydowano więc o wybudowaniu nowego, wielkiego sanktuarium na wzgórzu zwanym Beacon Hill, które zamieszkiwali niegdyś Indianie. Nazwa „Beacon Hill” – Świecąca Góra przypominała polską Jasną Górę.

Pomnik Millennium

Budowa nowej świątyni poświęconej Jasnogórskiej Madonnie – pomnika milenijnego katolickiej Polski, z okazji nadchodzącego Jubileuszu Tysiąclecia Chrztu Polski, odbiła się wielkim i pozytywnym echem wśród amerykańskiej Polonii. Stworzono Komitet Budowy Sanktuarium i wybrano jego architekta, inżyniera polskiego pochodzenia – Jerzego Szeptyckiego z Los Angeles. 17 września 1963 r. udała się na wzgórze pierwsza procesja, aby na skalistym zboczu ustawić pierwszy krzyż. W następnym roku, 23 sierpnia, odbyła się ceremonia „łamania gruntów” pod przyszłe Sanktuarium Millennium Chrztu Polski. Arcybiskup Filadelfii Jan Król, który przewodniczył tej ceremonii, wygłosił przemówienie, wytyczające naczelne zadania i określające misję przyszłego Sanktuarium dla Polonii amerykańskiej oraz dla Kościoła katolickiego w Stanach Zjednoczonych. Mówił wtedy: „«Zdejmij sandały z nóg, gdyż miejsce, na którym stoisz, jest ziemią świętą» (Wj 3, 5). Dziś uczyniliśmy krok naprzód w naszym nabożeństwie do Matki Bożej z Jasnej Góry i w naszych przygotowaniach do Tysiąclecia Chrześcijaństwa w Polsce. Tu, na terenie archidiecezji, Matka Boża Częstochowska, Królowa polskiego narodu, blisko historycznego miasta «Braterskiej Miłości» będzie miała swoje miejsce kultu: Amerykańską Częstochowę. Przez dzisiejszą ceremonię «łamania gruntów» kładziemy podwaliny pod Sanktuarium Matki Bożej Częstochowskiej w Stanach Zjednoczonych i przez ten akt dajemy wyraz naszej troski o przyszłość katolickiej Polonii. To miejsce będzie wyrazem naszej wdzięczności za wszystkie łaski, jakie otrzymujemy my i miliony naszych Współrodaków, którzy znaleźli się w nowej ojczyźnie – Stanach Zjednoczonych. (...) My dzisiaj, a po nas wszystkie pokolenia niech powtarzają: Maryjo, Królowo Polski i Patronko Stanów Zjednoczonych, jestem przy Tobie, pamiętam, czuwam!”.
Szybko też wzgórze Beacon Hill zamieniło się w wielki teren budowy. Pracami kierował generalny kontraktor Mathew McCloskey. Wybudowano ogromną nowoczesną świątynię z żelaza i betonu, w zarysie tylko przypominającą sylwetkę polskiego Sanktuarium Jasnogórskiego Zbudowane na zachodniej części wzgórza Beacon Hill Sanktuarium ma dwa poziomy. Dolną część stanowi piękna Kaplica Matki Bożej Częstochowskiej, zbudowana na wzór Kaplicy Cudownego Obrazu Matki Bożej na Jasnej Górze.

Poświęcenie sanktuarium

Było to 16 października 1966 r., czyli dokładnie 12 lat przed wyborem Papieża Polaka. Amerykanie nazywają ten dzień A day to remember (Dzień, który należy pamiętać). Dedykacji Sanktuarium dokonał kard. Jan Król w obecności tysięcy polskich pielgrzymów, hierarchów kościelnych oraz przedstawicieli władz lokalnych i stanowych.
W godzinach popołudniowych, ku radości wszystkich, zgromadzenie zaszczycił swoją obecnością prezydent Stanów Zjednoczonych Lyndon B. Johnson z rodziną. Powiedział m.in.: „Jest to dzień chwały dla wszystkich Amerykanów polskiego pochodzenia. To, co dziś poświęcamy, jest czymś więcej aniżeli tylko wspaniałą budową z kamienia i szkła. Jest to coś więcej aniżeli sanktuarium. Jest to symbol tysiącletniej polskiej cywilizacji i chrześcijańskiej Polski. A dla mnie jest to jeszcze symbol tych milionów mężczyzn i kobiet, którzy przybyli na nasze wybrzeże jako emigranci, szukając lepszych dróg życia. W większości byli to ludzie biedni i musieli przyjąć to, co mogli dostać. Życie było dla nich twardą szkołą. Mieli jednak wiarę, a mając ją, pokonali wszystkie przeszkody, jakie piętrzyły się przed nimi. Patrząc dziś w przeszłość, zdajemy sobie sprawę, jak wiele wnieśli w bogactwo i różnorodność Ameryki. Przynieśli ze sobą swoją kulturę, a ta nas wzbogaciła. Wnieśli siłę do naszego przemysłu, uczonych do naszych uniwersytetów, muzykę do naszych sal koncertowych. Przede wszystkim zaś przynieśli ze sobą umiłowanie wolności i poszanowanie godności ludzkiej, większe aniżeli inne grupy emigrantów”.
W imieniu gospodarzy Sanktuarium oraz Polonii amerykańskiej o. Michał Zembrzuski wręczył Prezydentowi ryngraf Matki Bożej Częstochowskiej, mówiąc: „Panie Prezydencie! Serca wszystkich Amerykanów polskiego pochodzenia przepełnia radość i duma w tym dniu poświęcenia. Dowiadujemy się, że jutro wyjeżdża Pan z misją pokojową, którą uważać możemy za krucjatę w obronie zachodniej cywilizacji. Najlepsze życzenia 10 mln Amerykanów polskiego pochodzenia są z Panem, a towarzyszą im również uczucia 30 mln żyjących w Polsce. Na tę drogę pokojowego posłannictwa dajemy Ci, Panie Prezydencie, Matkę Bożą Częstochowską, Królową Pokoju, jako symbol Twego posłannictwa, byś Ją niósł ze sobą podczas swej podróży. Kiedykolwiek rycerz wyruszał w bój w obronie kraju i zachodniej cywilizacji, niósł zawsze ze sobą ryngraf Madonny, Królowej Pokoju. Ofiarując Ci ten symbol, pragniemy Cię zapewnić, że modlitwy nas wszystkich będą Ci towarzyszyć. Dziękujemy Ci, Panie Prezydencie, i niech Bóg Cię prowadzi!”

Skarbiec pamięci

Narodowe Sanktuarium Polskiego Millennium jest jednym z największych sanktuariów poświęconych czci Bogurodzicy Jasnogórskiej Królowej, duchową stolicą Polonii amerykańskiej. Tu Polonia gromadzi się na modlitwie i tu przeżywa prawdy wiary katolickiej. Ale oprócz tych wymiarów czysto duchowych Narodowe Sanktuarium Amerykańskiej Częstochowy jest wielkim ośrodkiem przechowywania i szerzenia polskiej kultury, obyczajów ojczystych i pamięci narodowej. Nawet uroczystości czysto religijne zawsze są związane z rocznicami czy uroczystościami narodowymi. Sanktuarium powoli staje się skarbcem narodowej pamięci. Już sam jego przedsionek jest wypełniony pamiątkami narodowymi, szczególnie tablicami wojskowymi.
Do najcenniejszych skarbów należą, oczywiście: serce Ignacego Jana Paderewskiego, pianisty, kompozytora, wielkiego męża stanu, patrioty i wirtuoza, które spoczęło tu 29 czerwca 1984 r., staraniem Kongresu Polonii Amerykańskiej, oraz urny z ziemią z Cmentarza Orląt Lwowskich, z lasów Katynia i z obozu koncentracyjnego w Oświęcimiu. W celu przechowania i przekazania pamięci o naszej chlubnej przeszłości przyszłym pokoleniom Sanktuarium podjęło wiele inicjatyw. Wśród nich wymienić można: polski festiwal, Wystawę im. Adama Styki (Adam Stykas Art Exhibit), polską księgarnię, Muzeum Polonijne, Cmentarz Weteranów, Aleję Zasłużonych.

Kard. Karol Wojtyła w Amerykańskiej Częstochowie

Do wyjątkowych dni w historii Amerykańskiej Częstochowy należy dwukrotna wizyta Ojca Świętego Jana Pawła II jeszcze jako kardynała i arcybiskupa Krakowa. Pierwsza miała miejsce 28 września 1969 r. Z okazji tej wizyty, nazwanej Cardinal Wojtyla Day, gubernator Pensylwanii Raymond P. Shafer ogłosił wtedy specjalną proklamację dla stanu Pensylwania i był osobiście obecny w Sanktuarium.
Druga wizyta abp. Karola Wojtyły w Sanktuarium Amerykańskiej Częstochowy miała miejsce 5 sierpnia 1976 r. z okazji 41. Międzynarodowego Kongresu Eucharystycznego w Filadelfii i w 200. rocznicę powstania Stanów Zjednoczonych. Przybył w towarzystwie 19 polskich biskupów i była to najliczniejsza pielgrzymka polskich biskupów do Amerykańskiej Częstochowy. W uroczystej Mszy św. koncelebrowanej wzięło udział 110 kapłanów, a Sanktuarium wypełnione było wiernymi po brzegi. Po Ewangelii Ksiądz Kardynał, w imieniu uczestników Kongresu Eucharystycznego i Episkopatu Polski, powiedział: „Dzień dzisiejszy w programie Kongresu jest poświęcony kapłaństwu i życiu zakonnemu i dobrze się złożyło, że biskupi, duchowieństwo i wierni odbywają pielgrzymkę do Matki Bożej, która jest Matką Wiecznego Kapłana – Jezusa Chrystusa... Dzisiaj całujemy ołtarz, klękamy przed Eucharystią i nie możemy znaleźć słów na podziękowanie za ten Dar, który stał się naszym udziałem...”. Na temat Sanktuarium Matki Bożej Częstochowskiej w Doylestown i jego misji wśród Polonii amerykańskiej Ksiądz Kardynał stwierdził, że „...jest ono zwierciadłem Jasnej Góry w Polsce”, i podkreślił, że „Polaków żyjących w kraju i na obczyźnie łączy głębokie nabożeństwo do Matki Bożej Częstochowskiej...”.
W swoim ostatnim wywiadzie dla prasy o. Zembrzuski powiedział: „My odejdziemy, ale Sanktuarium musi się rozwijać. Nie pracujemy bowiem dla siebie, dla własnych ambicji, dla własnego «ego», ale dla Boga, dla ludzi i dla ich dusz”. Słowa te, niejako testamentalne w dziele pomnażania znaczenia i wzrostu Sanktuarium, są inspiracją dla nowych zarządów, opiekunów i wszystkich posługujących w jakikolwiek sposób w Amerykańskiej Częstochowie.

Kalendarium Amerykańskiej Częstochowy

12 lipca 1951 r. – Przybycie do USA na pokładzie „Queen Mary” o. Michała M. Zembrzuskiego
26 czerwca 1955 r. – Otwarcie tymczasowej Kaplicy Matki Bożej Częstochowskiej w Doylestown
17 września 1963 r. – Uroczyste ustawienie pierwszego krzyża na wzgórzu Beacon Hill.
23 sierpnia 1964  r. – Ceremonia „łamania gruntów” pod przyszłe Sanktuarium
16 października 1966 r. – Poświęcenie Sanktuarium Millennium Chrztu Polski
29 czerwca 1984 r. – Złożenie w Sanktuarium serca Ignacego Paderewskiego oraz urny z ziemią z Cmentarza Orląt Lwowskich, z lasów Katynia oraz z obozu w Oświęcimiu
13 maja 2001 r. – Poświęcenie Centrum Pielgrzyma i Domu Rekolekcyjnego
26 sierpnia 2001 r. – Poświęcenie ołtarza i Kaplicy Matki Bożej Częstochowskiej jako ołtarza Polonii

Zobacz także: